Λαογραφία: Ιουλίου 2016

Τρίτη 26 Ιουλίου 2016

Ιερ.Ν. Αγίας Παρασκευής Κερατέας

Αγία Παρασκευή Κερατέας. Φωτογραφία από το αρχείο : Γραμματεία Ιεράς Μητροπόλεως Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικής. Έργο «Τὰ Βυζαντινὰ καὶ Μεταβυζαντινὰ Ἐξωκκλήσια τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς» (4).

Αγία Παρασκευή: Χτίστηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας στα ερείπια του αρχαίου ναού της Ειλείθυιας Ήρας, βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία, δυτικά του κτιρίου Δροσόπουλου. Μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός της μεταβυζαντινής εποχής με εντοιχισμένο ανάγλυφο υπέρθυρο στη Δυτική όψη. Στο εσωτερικό φέρει τοιχογραφίες της σχολής του Γ. Μάρκου. Πανηγυρίζει της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου.

Αγία Παρασκευή Κερατέας (5) Φωτογραφία από το αρχείο του http://www.forkeratea.com/2013/07/blog-post_1647.html

Γενικά

Ο ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται στην ομώνυμη οδό, πίσω από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου, στην πλατεία απέναντι από τον Άγιο Θωμά. Η Αγία Παρασκευή βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και είναι πολύ δημοφιλής αφού αρκετοί ευσεβείς περαστικοί εισέρχονται καθημερινά για ένα σύντομο προσκύνημα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την Αγία Παρασκευή Μαρκοπούλου που επίσης βρίσκεται στο κέντρο της πόλης.

Είναι μια απλή μονόχωρη βασιλική, των μεταβυζαντινών χρόνων, με διαστάσεις 4.80 x 9.00 μ. (χωρίς την κόγχη), που καταλήγει σε ακανόνιστη τρίπλευρη αψίδα Ιερού, με μικρό πολεμιστροειδές παράθυρο, που παραπέμπει στα χρόνια της τουρκοκρατίας . Η στέγη είναι δικλινής με ανακαινισμένη κεράμωση, ενώ πρόσφατα έχει προστεθεί χαμηλό τοιχίο (πεζούλι) στην νότια και στη δυτική πλευρά. Στην τοιχοποιία του ναού, που είναι από αργολιθοδομή, έχουν εντειχιστεί αρχαία ανάγλυφα υλικά, όπως π.χ. το εντοιχισμένο ανάγλυφο υπέρθυρο πάνω από την είσοδο.

Η είσοδος στο ναό γίνεται από μία σχετικά χαμηλή πεταλοειδή πόρτα. Δύο ήταν οι λόγοι που στους ναούς της τουρκοκρατίας οι πόρτες ήταν χαμηλές. Αφ’ ενός να υπενθυμίζει στους πιστούς ότι θα έπρεπε να υποκλίνονται όταν μπαίνουν στο ναό, ώστε να συναισθάνονται την ιερότητα του χώρου και αφ’ ετέρου να μη μπαίνουν στο ναό οι Τούρκοι, έφιπποι όπως συνήθιζαν (3).

Εσωτερικά ο ναός είναι καμαροσκεπής με χαμηλό φυσικό φωτισμό. Στο βόρειο και στο νότιο τοίχο συναντάμε τρεις σειρές τυφλών τόξων (αρκοσόλια), όπου η τρίτη αψίδα εισέρχεται μέσα στο Ιερό. Το τέμπλο είναι κτιστό και σαφώς μεταγενέστερο με δύο εισόδους, ενώ στο επιχρυσωμένο γύψινο αέτωμα υπάρχει παράσταση της Φιλοξενίας του Αβραάμ από την αναγεννησιακή τέχνη του 19ου αιώνα (1).

Το εσωτερικό του ναού θα πρέπει να ήταν παλιότερα κατάγραφο, ενώ σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών έχει καταστραφεί ή ασβεστωθεί και όσες έχουν απομείνει (στην κόγχη του Ιερού και στο βόρειο και νότιο τοίχο) είναι ασυντήρητες και δυσκολοδιάκριτες από την καπνιά των κεριών. Οι τοιχογραφίες είναι της σχολής του γνωστού αγιογράφου Γ. Μάρκου από το Άργος. Χρονολογούνται κατά το 18ο αιώνα, ενώ η χρονολόγηση του ναού πιθανολογείται γύρω στο 1700 μ.Χ. (1).

Αγία Παρασκευή Κερατέας (5) Φωτογραφία από το αρχείο του http://www.forkeratea.com/2013/07/blog-post_1647.html

Ο ναός είναι ανοιχτός και επισκέψιμος, ανήκει στην ενορία του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Δημητρίου. Λειτουργεί και λειτουργεί αρκετά συχνά, ενώ διενεργούνται και μυστήρια. Πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία, οπότε λαμβάνει χώρα και άλλο ένα πανηγύρι της Κερατέας.

Ιστορία

Υπάρχει η πληροφορία ότι στο ναό βρισκόταν εντειχισμένη αρχαία επιγραφή με τίτλο « Όρος τεμένους Ήρας Ειλειθυίας». Ο Αθ. Αντωνίου (2) κάνει την υπόθεση ότι προϋπήρχε αρχαίος ναός προς τιμήν της θεάς Ήρας της Ειλειθυίας, δηλαδή της προστάτιδας του τοκετού. Αυτό το συμπεραίνει από δύο εγκαταλελειμμένες κολώνες από παλιότερο χριστιανικό ναό, που αντικατέστησε τον ειδωλολατρικό και οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν μεταγενέστερα για τη στήριξη του τσιμεντένιου δαπέδου στην είσοδο του ναού (1).

Αγία Παρασκευή ή Παρασκευή η Οσιομάρτυς ή Παρασκευή η Παρθενομάρτυς ή Παρασκευή Αθληφόρος είναι Αγία της Ορθοδόξου και Καθολικής εκκλησίας και θεωρείται προστάτιδα των ματιών. Έζησε στη Ρώμη κατά το 2ο αιώνα και υπέστη μαρτυρικό θάνατο επί ημερών Αυτοκράτορος Μάρκου Αυρηλίου. [πηγή (όπου μπορείτε να δείτε τον Ιερό Ναό στο χάρτη καθώς και φωτογρ. του) http://wikimapia.org ]

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Πίσω ακριβώς από την κεντρική πλατεία του Αγίου Δημητρίου Κερατέας. Α) Πρόσβαση από Αττική οδό ή Σταυρό Αγίας Παρασκευής, Λεωφ. Λαυρίου : • Αττική Οδός. Στο τέλος της Αττικής οδού συνεχίζουμε προς Μαρκόπουλο. • Από το Σταυρό και τη Λεωφ. Λαυρίου, μετά την Παιανία επιλέγουμε την αριστερή πορεία προς Μαρκόπουλο (Λεωφόρος Μαρκοπούλου). • Μετά το Μαρκόπουλο και τα Καλύβια, επί της Λεωφ. Λαυρίου, στρίβουμε δεξιά στο φανάρι της 2ης εισόδου Κερατέας (διασταύρωση με οδό Κακιάς Θάλασσας - Δασκαλειό). • Ευθεία στην οδό Φειδίου προς Κερατέα. • Συναντάμε τον κεντρικό της Κερατέας (Αθηνών – Σουνίου), στρίβουμε δεξιά. • Μετά τον Άγιο Δημήτριο στην πλατεία αριστερά στην οδό Αγίας Παρασκευής.
• Στα 100 μ. το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής.
Β) Εναλλακτικά από την 1η είσοδο : • Στρίβουμε δεξιά στην 1η είσοδο Κερατέας, οδός Αθηνών – Σουνίου (πινακίδα προς Πέτα – Κουβαρά). • Μετά από 3.5 χλμ. περίπου, στην κεντρική πλατεία του Αγίου Δημητρίου Κερατέας, στρίβουμε δεξιά (οδός Αγίας Παρασκευής). • Στα 100 μ. το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής.

Βιβλιογραφία - Πηγές:
(1) Η Κερατέα της Αττικής, Χρίστος Γ. Ρώμας, Χρυσή Τομή, Β’ έκδοση, Κερατέα 2008, σ. 132
(2) Αθανασίου Αντωνίου, «Θεοί και ήρωες», σ. 59
(3) Σύμφωνα με αφήγηση του π. Κωνσταντίνου Ιατρού από το βιβλίο του Χρ. Ρώμα, σ. 132

(4) http://www.panoramio.com/photo/87980786 Γραμματεία Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς. Το αρχικό σώμα φωτογραφιών καὶ κειμένων είναι ἀπὸ τὸ ἔργο «Τὰ Βυζαντινὰ καὶ Μεταβυζαντινὰ Ἐξωκκλήσια τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς», μὲ χρηματοδότηση πρὸς τὴν Ἱ. Μητρόπολη ἀπὸ τὴ Γενικὴ Γραμματεία Νέας Γενιᾶς καὶ ἐκτέλεση ἀπὸ τὸ ΤΕΙ Ἀθηνῶν (τμ. Τοπογραφίας). Φωτογραφίες, Κείμενα-Ἱστορικὰ-Περιγραφὲς Ναῶν: Νίκος Λακαφώσης (ἐπ. καθηγητὴς ΤΕΙ Ἀθηνῶν). Ἐπεξεργασία φωτογραφιῶν: Εὐτυχία Ροδοπούλου Χατζῆ. Οδοιπορικά: Νίκος Λακαφώσης, Μιχάλης Ζάρρας (καθηγητὴς ἐφαρμογῶν ΤΕΙ Ἀθηνῶν). Πολιτιστικά-Λαογραφικὰ κείμενα: Σοφία Κλώσσα.

(5) http://www.forkeratea.com/2013/07/blog-post_1647.html

http://wikimapia.org/21273177/%CE%9D%CE%B1%CF%8C%CF%82-%CE%91%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE%CF%82