Μεγάλο Σάββατο Έθιμα στην Ελλάδα - Η Πρώτη Ανάσταση

«Ανάστα ο Θεός κρίνων την γην» – τα έθιμα του Μεγάλου Σαββάτου!

Η μεγαλύτερη μέρα της χριστιανοσύνης, η σημαντικότερη γιορτή του ορθόδοξου κόσμου


Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Σαρακοστής, ενώ το αποκορύφωμά του έρχεται τα μεσάνυχτα, οπότε και εορτάζεται κατά το ορθόδοξο τυπικό η Ανάσταση.

Η κάθοδος του Ιησού στον Άδη και το «δεύτε λάβετε φως»

Η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στην κάθοδο του Ιησού στον Άδη. Ενώ το σώμα του Ιησού βρίσκεται στον τάφο, η ψυχή του κατέβηκε προσωρινά στον Άδη για να μεταφέρει στους νεκρούς τον Λόγο Του. Στο μεταξύ, οι Αρχιερείς, με την άδεια του Πιλάτου, εγκαθιστούν φρουρά έξω από το μνήμα του Χριστού καθώς φοβούνταν πως οι μαθητές θα κλέψουν το σώμα και θα διαδώσουν ότι αναστήθηκε.

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τελείται ο εσπερινός του Πάσχα, με την ακολουθία να έχει πανηγυρικό χαρακτήρα, καθώς γίνεται η προαναγγελία της Ανάστασης, με το «ανάστα, ο Θεός, κρίνων την γην, οτι συ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις έθνεσι».

Κατά τις ευαγγελικές περικοπές, οι Μυροφόρες πλησιάζουν τον τάφο του Ιησού. Φτάνοντας στο σημείο, αντί για το άψυχο σώμα, βλέπουν έναν άγγελο ο οποίος τους αναγγέλλει πως «ο Κύριος ανέστη». Οι Μυροφόρες τρέχουν να αναγγείλουν την είδηση στους αποστόλους και ο αναστημένος Ιησούς εμφανίζεται στο δρόμο τους. Κατά τη σύναξη των έντεκα μαθητών εμφανίζεται μπροστά τους ο Ιησούς ο οποίος τους δίνει εντολή «πορευθέντες μαθητεύσαντες πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».

Η Πρώτη Ανάσταση γιορτάζεται από την Εκκλησία , στις 9 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου Δεν γνωρίζουμε τον πραγματικό χρόνο της Αναστάσεώς Του Χριστού, αφού κανείς δεν τον είδε την ώρα εκείνη, αλλά πιστοποιήθηκε όταν βαθιά χαράματα οι Μυροφόρες γυναίκες πήγαν στο μνημείο για να αλείψουν το σώμα Του με αρώματα. Έτσι το Μέγα Θαύμα της Ανάστασης σηματοδοτείται την ίδια μέρα με την αφή του Αγίου Φωτός στον Πανάγιο Τάφο των Ιεροσολύμων.

Νηστεία και ‘Πρώτη Ανάσταση’

Πώς γίνεται κάποιοι να λένε ότι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο το πρωί με την “πρώτη ανάσταση”, τη στιγμή που το Μεγάλο Σάββατο είναι το μόνο Σάββατο που νηστεύουμε και το λάδι; Και τι ακριβώς είναι η “πρώτη ανάσταση”;

Η “πρώτη Ανάσταση” είναι ο εσπερινός της εορτής της Ανάστασης (που τελείται στους ναούς το πρωί του Σαββάτου). Είναι δηλαδή το ξεκίνημα της εορτής και όχι η ολοκλήρωσή της. Τρώμε πανηγυρικά μετά την επίσημη Θεία Λειτουργία της εορτής, δηλαδή τα ξημερώματα της Κυριακής. Άλλωστε το πρωί δεν λέμε ακόμα το “Χριστός Ανέστη”. Μέχρι τα μεσάνυχτα ο Χριστός είναι ακόμα στον τάφο.

Εκείνους που μιλάνε για πρώτη Ανάσταση, έχει ενδιαφέρον να τους ρωτήσουμε αν ξέρουν πόσες φορές αναστήθηκε ο Χριστός! Εφόσον αναστήθηκε μόνο μία -και το ξέρουν καλά όλοι- το μόνο συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως τα περί “πρώτης ανάστασης” αποτελούν έναν “τρόπο του λέγειν”, μία συνήθεια έκφρασης.

Η μοναδική έννοια “Πρώτη Ανάσταση” που υπάρχει στην Ορθόδοξη Θεολογία, είναι αυτή που προκύπτει από το εδάφιο Αποκ. 20:6:

“Μακάριος και άγιος είναι εκείνος που θα πάρει μέρος στην ανάσταση την πρώτη”

Είναι το περίφημο εδάφιο που διαστρέφουν όλες οι χιλιαστικές αιρέσεις όπως οι ΜτΙ. Αυτοί, ενάντια στα δεδομένα της Κ.Δ. που γράφει σαφώς για μία και μοναδική ανάσταση όλων, εκείνοι μιλάνε για δύο αναστάσεις, μία των δικαίων (οι οποίοι θα ζήσουν για χίλια χρόνια μαζί με τον Χριστό) και μία όλων των άλλων ανθρώπων, για να δικαιολογήσουν έτσι την χιλιετή βασιλεία στην οποία πιστεύουν. Αντιθέτως, στην Ορθοδοξία η πρώτη ανάσταση είναι η της μετάνοιας, δηλαδή η ανάσταση των πιστών που γλυτώνουν από τη δουλεία της αμαρτίας και η αναγέννηση τους στο σώμα του Χριστού, και η δεύτερη είναι η μία και μοναδική και κοινή ανάσταση όλων των κεκοιμημένων.

Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου γίνεται η ακολουθία της Αναστάσεως. «Δεύτε λάβετε φως...», λέει ο ιερέας πριν την ανάγνωση του Ευαγγελίου που περιγράφει την Ανάσταση και τον ψαλμό με το χαρμόσυνο μήνυμα «Χριστός ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος», ενώ ακολουθούν ο όρθρος και η θεία λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Μετά το τέλος της αναστάσιμης λειτουργίας, το έθιμο θέλει τους πιστούς να μεταφέρουν το Άγιο Φως στα σπίτια τους, να σταυρώνουν την είσοδο και να το φυλάνε να μην σβήσει για σαράντα ημέρες . Ακολουθεί ο δείπνος με την παραδοσιακή μαγειρίτσα.

Τι συμβολίζει η μαγειρίτσα που τρώμε το βράδυ της Ανάστασης;

Μεγάλο Σάββατο, σήμερα, και οι προετοιμασίες για το τραπέζι μετά την Ανάσταση έχουν ήδη ξεκινήσει με την μαγειρίτσα να έχει την τιμητική της.

Μετά τη νηστεία της Σαρακοστής, η μαγειρίτσα είναι το πρώτο πιάτο με κρέας που καταναλώνεται. Είναι πολύ νόστιμη σούπα που περιέχει τα εντόσθια και χόρτα.

Κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ο συμβολισμός της. Τα χορταρικά που περιέχει συμβολίζουν τα πικρά χόρτα που έτρωγαν οι Εβραίοι προς ανάμνηση της σκλαβιάς τους από τους Αιγύπτιους. Το Πάσχα των Εβραίων είναι εθνική γιορτή. Πάσχα στα εβραϊκά σημαίνει έξοδος ή διάβαση. Οι Χριστιανοί γιορτάζουν την Ανάσταση του Χριστού και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή.

Την περίοδο της Σαρακοστής οι χριστιανοί προετοιμάζουν τους εαυτούς τους για την Αγία ημέρα της Ανάστασης. Οι 40 ημέρες νηστείας είναι μια άσκηση για το σώμα και το πνεύμα ενώ μετά την Ανάσταση το πρώτο φαγητό που καταναλώνεται και που περιλαμβάνει κρέας είναι η μαγειρίτσα.

Τα συστατικά της μαγειρίτσας είναι: Η συκωταριά και τα έντερα, μαρούλια (εδώ μπορεί να γίνει μια μικρή παραλλαγή και να χρησιμοποιηθούν χόρτα), φρέσκα κρεμμυδάκια, ρύζι (υπάρχουν πολλές συνταγές που δεν το περιέχουν), αυγά, λεμόνια και για μυρωδικά θέλει μόνο αλάτι, πιπέρι και άνηθο.

Ως προς τον τρόπο παρασκευής της, το πιο δύσκολο είναι το καθάρισμα των εντέρων. Κάτι που γίνεται από την προηγούμενη ημέρα. Τα βάζεις σε νερό μαζί με ξύδι και λεμόνι για να φύγει η άσχημη μυρωδιά και να ασπρίσουν. Την επόμενη ημέρα, τα βάζεις κάτω από την βρύση και τα ξεπλένεις πολύ καλά. Τα ζεματίζεις και τα αφήνεις για λίγο να βράσουν. Έπειτα τα κόβεις σε μικρά κομματάκια. Σε μια κατσαρόλα με λίγο λάδι, αφού τσιγαρίσεις το κρεμμύδι, προσθέτεις τα κομματάκια από την συκωταριά και τα έντερα.

Ρίχνεις επίσης τα μαρούλια, αλάτι, πιπέρι και τον άνηθο. Τα αφήνεις να σιγοβράσουν σε χαμηλή φωτιά με λίγο νερό. Μόλις βράσουν τα υλικά προσθέτεις το ρύζι και συνεχίζεις το βράσιμο μέχρι να βράσει και αυτό.

Στη συνέχεια, χτυπάς τα ασπράδια των αυγών μέχρι να γίνουν μαρέγκα και προσθέτεις τους κρόκους. Συνεχίζεις το χτύπημα και συμπληρώνεις με τον χυμό λεμονιού. Με ένα κουτάλι προσθέτεις ζουμί από την μαγειρίτσα, ενώ συνεχίζεις το χτύπημα γρήγορα για να μην κόψει το αυγολέμονο. Αφού έχεις προσθέσει αρκετό ζουμί ρίχνεις το αυγολέμονο στην κατσαρόλα και ανακατεύεις.

Υπάρχουν κάποιες μικρές παραλλαγές σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην Πάτρα που την φτιάχνουν άσπρη αυγολέμονο.

Πολύ γνωστή είναι και η στιλίκουρδα, η μαγειρίτσα που φτιάχνουν στην Κέρκυρα, στην οποία προσθέτουν άνηθο, μαϊντανό, σκόρδο και λευκό κρασί.

Στη Θεσσαλονίκη προτιμούν να φτιάχνουν την μαγειρίτσα αποκλειστικά και μόνο με συκωτάκια.

Έθιμα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας το Μεγάλο Σάββατο

Στην Κορώνη της Μεσσηνίας ένα πραγματικό πανδαιμόνιο γίνεται στους δρόμους, όπου πολλοί σπάνε πήλινα κανάτια,

όπως λένε στη Ζάκυνθο, «για τη χάρη του Χριστού και την πομπή των Οβραίων», αλλά στην ουσία, για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος.

Στη Σύρο το Μεγάλο Σάββατο αρχίζει με το κάψιμο του φανού. Αλλά και στη Σινώπη, οι πιστοί δεν λησμονούν το πάθος τους κατά του Ιούδα και όταν πει ο παπάς το "Χριστός Ανέστη", τότε θα πάρει ο καθένας ένα δαφνόφυλλο να το κάψει, γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο.



Στην Πάτμο, η Ανάσταση γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο μοναστηριακό συγκρότημα του νησιού, αλλά και στο γυναικείο μοναστήρι του Ευαγγελισμού έξω από τη Χώρα, ενώ την Κυριακή του Πάσχα, το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Ευαγγέλιο διαβάζεται στα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ρωσικά, τα αγγλικά, τα γερμανικά και τα σερβικά, αλλά και στα αρχαία ομηρικά ελληνικά.

Στην Αρκαδία, τη νύχτα της Ανάστασης τα παιδιά ρίχνουν στη θάλασσα χιλιάδες κεριά που συμβολίζουν τις χαμένες ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων. Την Κυριακή του Πάσχα διοργανώνεται τσακώνικο γλέντι στην κεντρική πλατεία, με αρνιά, κρασί και χορό, ενώ διαβάζεται το Ευαγγέλιο στην τσακωνική διάλεκτο.

Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο, το οποίο πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.

"Ανάστα ο Θεός, κρίνον τήν γην, ότι σύ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις εθνέσι”

Πρώτη Ανάσταση στην Αθήνα

Με κρότους υποδέχονται σε ορισμένες εκκλησίες στην Αθήνα την πρώτη Ανάσταση, χτυπώντας τα στασίδια

στον I.Ν. του Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια



στον I.Ν. του Άγιου Αιμιλιανού Λόφου Σκουζέ

Ι.Ν. Α. Γεώργιος Καματερό

Πρώτη Ανάσταση στην Θεσσαλονίκη 

Ι.Ν Αγίας Τριάδος Θεσσαλονίκης

Τα έθιμα του Μ. Σαββάτου και της Ανάστασης στην Κάλυμνο

Κατά την πρωινή λειτουργία του Μ. Σαββάτου και όταν ο παπάς αναφωνήσει " Τον κύριο υμνείτε και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας " όλο το εκκλησίασμα κτυπά παλαμάκια για περίπου 5 λεπτά . Στη συνέχεια ο παππάς ψέλλνοντας το " Ανάστα ο Θεός κρίνων την Γην " βγαίνει από το ιερό με ένα καλάθι , το οποίο έχει μέσα τα λουλούδια από το στεφάνι που στόλιζε τον Εσταυρωμένο, και πετά τα λουλούδια σε όλο το εκκλησίασμα. Ο καθένας σκύβει και μαζεύει λουλούδια τα οποία θα τα φυλάξει στο εικονοστάσι του σπιτιού του. Στις 12 το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου όλες οι καμπάνες του νησιού σημαίνουν την πρώτη Ανάσταση. Ταυτόχρονα αρχίζουν να πέφτουν και οι πρώτοι μαζικοί δυναμίτες από τον Άγιο Σάββα , το κάστρο στο Χωριό και από την Ανάσταση. Στις περισσότερες ενορίες αυτή είναι και η στιγμή που θα κάψουν τον Ιούδα. Άλλες ενορίες τον καίνε την Κυριακή το μεσημέρι.


Η ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΟΥΡΙ

Μουούρι ονομάζεται το σκεύος μέσα στο οποίο ψήνεται το αρνί. Αρχικά ήταν πήλινο ενώ σήμερα συνηθίζεται το αλουμινένιο. Είναι κοντόφαρδο σκεύος , στρογγυλό ή τετράγωνο , με καπάκι και δύο λαβές στα πλαϊνά για να πιάνεται .

Από το σκεύος πήρε την ονομασία του και το παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό, το μουούρι , δηλ. αρνί με γέμιση. Η προετοιμασία του απαιτεί ώρες. Μετά την Πρώτη Ανάσταση υπάρχει πολλή δουλειά στο σπίτι. Πρέπει να πλυθεί πολύ καλά το αρνί, το οποίο συνήθως σφάζεται Μ. Παρασκευή, μετά τον επιτάφιο ή το πρωί του Μ. Σαββάτου, και να ετοιμαστεί η γέμιση. Η ετοιμασία της γέμισης είναι και η τέχνη της νοικοκυράς. Από τα εντόσθια, η καρδιά, το πνευμόνι και λίγο από το συκώτι κομμένα σε μικρά κομματάκια τσιγαρίζονται με πολλά κρεμμύδια . Προστίθεται σάλτσα , κανέλα , πιπέρι και αλάτι και αργότερα νερό. Πριν ολοκληρωθεί το βράσιμο των εντοσθίων προστίθεται το ρύζι και το μείγμα βράζει για λίγα λεπτά.

Mε το μείγμα γεμίζεται η κοιλιά του αρνιού, η οποία στη συνέχεια ράβεται γερά. Το γεμισμένο αρνί αφού αλατιστεί , πιπερωθεί και αλειφτεί με σάλτσα και βούτυρο τοποθετείται μέσα στο μουούρι στον πάτο του οποίου έχουν ήδη τοποθετηθεί κληματόβεργες για να μην κολλήσει. Τέλος σκεπάζεται με το καπάκι το οποίο δένεται με σύρμα για να είναι στέρεο. Στα χερούλια του μουουριού δένονται το φουντί του αρνιού και οι μάρτηδες , οι χρωματιστές κλωστίτσες που φορούν τα παιδιά στο χέρι τους για να μην τους κάψει ο ήλιος.

Το μουούρι θα μείνει στο φούρνο όλη τη νύχτα (μπαίνει γύρω στις 6 με 8 το απόγευμα ) έως την Κυριακή το πρωί.

Το άναμμα του φούρνου γίνεται το απόγευμα του Μ. Σαββάτου και είναι μια ιεροτελεστία. Συγγενικές συνήθως οικογένειες οι οποίες θα ψήσουν τα μουούρι τους στον ίδιο φούρνο μαζεύονται γύρω από το φούρνο . Έχουν ήδη συγκεντρώσει ξύλα και κάποιος ειδικός, συνήθως άνδρας, θα αναλάβει να ανάψει και ετοιμάσει το φούρνο . Όταν ο ειδικός κρίνει ότι ο φούρνος είναι έτοιμος βάζουν μέσα τα μουούρι με τέχνη και σειρά για να χωρέσουν όλα, αν είναι πολλά, με την ευχή "Άντε καλοψημένα και καλοφάωτα και του χρόνου". Στη συνέχεια ο φούρνος θα κλειστεί και θα κτιστεί με λάσπες αεροστεγώς. Όταν τελειώσει το κτίσιμο αρχίζει το πανηγύρι . Με όση λάσπη έχει μείνει " χρίζουν " (πασαλείβουν) ο ένας τον άλλον με γέλια και ευχές.

Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Στις 12 τα μεσάνυχτα του Σαββάτου σε όλες τις ενορίες του νησιού ηχούν οι καμπάνες για την Ανάσταση. Αφού ο παπάς πει το "’Δεύτε λάβετε φως " βγαίνει από την εκκλησία και ανεβαίνει σε μια εξέδρα, που έχει στηθεί μπροστά στον αυλόγυρο της εκκλησίας και διαβάζει το ευαγγέλιο, αν φυσικά τα καταφέρει γιατί εκείνη είναι και η στιγμή που εκσφενδονίζονται οι δυναμίτες. Αυτή είναι η στιγμή που κάθε ενορία επιδεικνύει τη δύναμη της σε εκρηκτικό υλικό.Έθιμο πανελλαδικό αποτελεί και η μεταφορά της φλόγας της Ανάστασης στο σπίτι και ο σταυρός στην πόρτα του σπιτιού.

Όταν επιστρέψουν από τη λειτουργία της Ανάστασης τρώνε τον πατσά, που έχει ετοιμαστεί από την κοιλιά, τα έντερα και τα πόδια του αρνιού.

Την τιμητική της έχει η αίσθηση της όσφρησης την Κυριακή το πρωί όταν θα ανοιχτούν οι φούρνοι. Όλοι συγκεντρώνονται και περιμένουν με ανυπομονησία το άνοιγμα και την πρώτη δοκιμή του μουούρι έστω και αν είναι ακόμα 8 ή 9 το πρωί. Το μεσημέρι, αν το μουούρι δεν έχει διατηρηθεί ζεστό, θα ζεσταθεί και στρώνεται το πασχαλινό τραπέζι. Τα κόκαλα από το πασχαλινό αρνί δεν δίνονται στα σκυλιά ούτε πετάγονται στα σκουπίδια. Θα μαζευτούν από την νοικοκυρά και θα πεταχτούν στη θάλασσα.Το υπόλοιπο από το μουούρι θα χωριστεί σε κομμάτια και θα φυλαχτεί στο ψυγείο για άλλα γεύματα. Την επόμενη φορά που θα αποτελέσει γεύμα για την οικογένεια θα τηγανιστεί με αυγά.

Ο Βεζίρης είναι παιχνίδι που παίζεται τη μέρα του Πάσχα. Παίζεται με το κοκαλάκι του αρνιού που βρίσκεται στο γόνατο. Όσοι θέλουν να συμμετάσχουν στο παιχνίδι κάθονται γύρω από ένα τραπέζι. Κάποιος ξεκινά το παιχνίδι ρίχνοντας το κοκαλάκι, το βεζίρη, όπως ρίχνουμε τα ζάρια. Ανάλογα με το ποιος ρίχνει το βεζίρη και τη θέση που θα πάρει, δίνονται οι ρόλοι οι οποίοι είναι: Βασιλιάς, βεζίρης, γάιδαρος και πηγάδι. Ο βασιλιάς, που φοράει ένα στέμμα, αποφασίζει για την ποινή, ο βεζίρης την εκτελεί, ο γάιδαρος είναι αυτός που τιμωρείται και το πηγάδι τη γλυτώνει. Η τιμωρία είναι χτυπήματα στις παλάμες με μια ξύλινη κουτάλα. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες χτυπημάτων:

Βούτυρο: Απαλό χτύπημα σα χάδι

Ντομάτα: Σιγά-σιγά μέχρι να κοκκινίσει το χέρι

Μπόμπα: Δυνατό χτύπημα

Δυναμίτης: Πάρα πολύ δυνατό χτύπημα

Ηλεκτρική καρέκλα: Χτύπημα μέχρι δακρύων

Η ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ

Το απόγευμα της Κυριακής όλο σχεδόν το νησί συγκεντρώνεται στην πλατεία για να απολαύσει το θέαμα των δυναμιτών. Η ετοιμασία τους έχει αρχίσει μήνες πριν από το Πάσχα. Το απόγευμα της Κυριακής όσοι έχουν στην κατοχή τους δυναμίτες συγκεντρώνονται στο βουνό πάνω από τον Άγιο Σάββα, και στο απέναντι βουνό της Ανάστασης. Γύρω στις 5 αρχίζουν οι πρώτες ρίψεις που συνεχίζονται μέχρι αργά το βράδυ 9 ή 10 ανάλογα με την ποσότητα που έχει ετοιμαστεί. Το θέαμα γίνεται φαντασμαγορικό όταν πέφτει η νύχτα και φαίνονται έντονα οι λάμψεις και από τα δύο βουνά.

Δυναμίτες στην Κάλυμνο έπεφταν πάντα και όλοι ήξεραν να φτιάχνουν τρυγωνάκια και βαρελότα, το έθιμο όμως της ρίψης πολλών και από τα βουνά ξεκίνησε μετά τη μεταπολίτευση. Σαν αντίδραση στην Χούντα, τη χρονιά της πτώσης της, πολλοί Καλύμνιοι ανέβηκαν στα βουνά και έριξαν πολλούς και από τότε συνεχίστηκε. Σιγά – σιγά έγινε υπερβολή σε σημείο που έπεφταν και στο κέντρο του νησιού γύρω από την εκκλησία του Χριστού. Για να αποφευχθεί, καθιερώθηκε από το Λύκειο Ελληνίδων χορός στο Χριστό αντί του παραδοσιακού χορού που γινόταν στην Ανάσταση που γιόρταζε.

Όποιος λοιπόν βρεθεί το Πάσχα στην Κάλυμνο θα απολαύσει έκτος των άλλων την όμορφη δουλειά του Λυκείου Ελληνίδων σε συνδυασμό με τον ήχο και την λάμψη των δυναμιτών από το βουνό.

Το περίφημο έθιμο με τους μπότηδες στην Κέρκυρα

Εντυπωσιακό και θορυβώδες, το Πάσχα στην Κέρκυρα φέρνει στο νου όλων το περίφημο έθιμο με τους μπότηδες που λαμβάνει χώρα το Μεγάλο Σάββατο στην καρδιά της όμορφης πόλης. Η φύση είναι ντυμένη στα πράσινα, με τις ευωδιές των λουλουδιών, και η πόλη να ετοιμάζεται να υποδεχτεί ένα μεγάλο θρησκευτικό γεγονός.


Το έθιμο Μπότηδες στη Σπιανάδα στην Κέρκυρα είναι ένας συνδυασμός Ενετικών Παραδόσεων και Ορθόδοξων εθίμων.

Το Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα

Το Μεγάλο Σάββατο η Κέρκυρα ξυπνά νωρίς. Στις 6 το πρωί, στην Παναγία των Ξένων, μια εντυπωσιακή τρίκλιτη βασιλική Επτανησιακού ρυθμού, γίνεται η αναπαράσταση του σεισμού που κατά τις Γραφές ακολούθησε την Πρώτη Ανάσταση.

Στις 9 το πρωί στον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα ξεκινά η λιτανεία του Αγίου που καθιερώθηκε το 1550, όταν η Κέρκυρα σώθηκε από λιμό. Το παράδοξο εδώ είναι ότι γίνεται ταυτόχρονα και η περιφορά του Επιταφίου, αντίθετα από όλα τα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας. Η περιφορά του επιταφίου το Μ. Σάββατο καθιερώθηκε ουσιαστικά τα χρόνια της Ενετοκρατίας, καθώς οι Ενετοί απαγόρευαν τις λιτανείες και τον Επιτάφιο μέσα στην πόλη.

Η περίφημη Φιλαρμονική της Κέρκυρας συνοδεύει την περιφορά – ίσως έχετε ακούσει ότι η Κέρκυρα έχει μια από τις πιο καλά οργανωμένες και «μελωδικές» Φιλαρμονικές και πραγματικά η μουσική τους είναι υπέροχη. Κατά παράδοση παίζουν συγκεκριμένες μουσικές το Μεγάλο Σάββατο: τη Marcia Funebre (επιτάφιος πορεία) από την Hρωική του Beethoven, το Calde Lacrime του Michelli.

Λίγες ώρες αργότερα, ο θρήνος δίνει τη θέση του στη… φασαρία, καθώς κόσμος μαζεύεται στη Σπιανάδα και στο Λιστόν – και όπου μπορεί – για να απολαύσει ένα από τα πιο εντυπωσιακά έθιμα του Πάσχα στη χώρα μας, τους μπότηδες.

Οι Μπότηδες


Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 12μμ, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό – τους μπότηδες – από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες ςίναι τα πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες – το κόκκινο είναι το χρώμα της Κέρκυρας.



Το έθιμο με το σπάσιμο των κανατιών το Πάσχα στην Κέρκυρα έχει μακρά ιστορία που χάνεται πάλι στην εποχή της Ενετοκρατίας, ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για το πώς ξεκίνησε. Και επειδή βρισκόμαστε στην Ελλάδα όπου ο χριστιανισμός και το Δωδεκάθεο αλληλομπλέκονται, οι θεωρίες έχουν τις αναφορές τους στις δυο αυτές θρησκείες.



Κάποιοι λένε ότι το έθιμο είναι των Καθολικών της Ενετοκρατίας, όπου στην αρχή του χρόνου οι κάτοικοι πετούσαν τα παλιά τους πράγματα για να μπορέσει ο νέος χρόνος να τους φέρει καινούρια και καλύτερα. Οι κάτοικοι της Κέρκυρας οικειοποιηθήκαν το έθιμο, αντικαθιστώντας όμως τα παλιά πράγματα με τα κανάτια για να προκαλέσουν μεγαλύτερη φασαρία.

Η δεύτερη θεωρία αναφέρεται στην περίοδο των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι τον Απρίλιο γιόρταζαν την αρχή της γεωργικής και βλαστικής περιόδου, πετώντας τα παλιά τους κανάτια για να γεμίσουν τα νέα με τους νέους καρπούς. Κάποιοι θα σας πουν σίγουρα στην Κέρκυρα ότι όποια και να είναι η αλήθεια, οι Κερκυραίοι αρέσκονται να ξορκίζουν το κακό με τα κανάτια τους, σημαίνοντας και τη λήξη του χειμερινού λήθαργου και την αναγέννηση της Φύσης.

Αν βρεθείτε στην Κέρκυρα κατά το σπάσιμο των Μπότηδων, μην παραλείψετε να πάρετε μαζί σας και ένα κομματάκι και να το κρατήσετε μαζί σας όλο το χρόνο – οι ντόπιοι θα σας πουν ότι θα σας φέρει καλή τύχη.

Κι εκεί που η φασαρία των μπότηδων τελειώνει, οι Φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους παίζοντας χαρμόσυνη μουσική αυτή τη φορά – το εμβατήριο “Μη φοβάστε Γραικοί” κυριαρχεί στον αέρα.

Έθιμα του Πάσχα το Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα

Μέχρι το βράδυ της Ανάστασης, η Κέρκυρα είναι πλημμυρισμένη από κόσμο που συνήθως παρακολουθεί τις λειτουργίες ή τα μικρά γεγονότα και έθιμα που λαμβάνουν χώρα παντού στην πόλη.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά, αλλά και αστεία έθιμα, είναι το έθιμο της Μαστέλας, που αναβιώνει στο εμπορικό κέντρο της Κέρκυρας. Σύμφωνα με το έθιμο, οι κάτοικοι τοποθετούν ένα μισοβάρελο με νερό και τον στολίζουν με κορδέλες, λουλούδια και πρασινάδες, μυρτιές κ.άλ. όπου καλούν τους περαστικούς να ρίξουν στη μαστέλα  νομίσματα, για το καλό. Στο τέλος της μέρας, όταν οι καμπάνες της Ανάστασης ηχήσουν κάποιος πρέπει να βουτήξει μέσα στο βαρέλι και να βγάλει τα νομίσματα.
Τι απογίνονται τα νομίσματα αυτά δεν ξέρουμε σίγουρα, πάντως οι κάτοικοι λένε ότι πάνε στο δήμο. Παλιά πριν μερικούς αιώνες όταν ξεκίνησε το έθιμο, οι κάτοικοι έπιαναν κάποιον περαστικό, ο οποίος περπατούσε ανίδεα στην πόλη και τον πέταγαν μέσα στο βαρέλι αναγκαστικά, για να μαζέψει τα νομίσματα. Επίσης, όσοι βρεθούν κατά τύχη εκεί κοντά, παίρνουν νερό από τον κάδο και πλένουν το πρόσωπο και τα χέρια τους, για να καθαριστούν από κάθε βρωμιά και αμαρτία.

Πάσχα στη Μάρπησσα της Πάρου

Κάθε χρόνο, στη Μάρπησσα διοργανώνονται εκδηλώσεις για τον εορτασμό των παθών του Χριστού και το Άγιο Πάσχα. Οι εκδηλώσεις αρχίζουν την Μεγάλη Παρασκευή με τις αναπαραστάσεις της ζωής και των Παθών του Κυρίου. Ένα έθιμο που, σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία, ξεκίνησε πριν από το 1937 με εμπνεύστρια και πρωτεργάτιδα την τότε δασκάλα του χωριού κ. Βασιλεία Καφούρου.

Το έθιμο αυτό διαφυλάχτηκε από τους κατοίκους μέχρι σήμερα .Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής μέσα σε μια ατμόσφαιρα Χριστιανικής κατάνυξης βιώνονται μοναδικά έθιμα. Κατά μήκος της περιφοράς του Επιταφιου γύρω από τη Μάρπησσα και σε χαρακτηριστικά σημεία, λαμβάνουν χώρα σκηνές από τη ζωή και τα Πάθη του Χριστού. Σ'αυτές συμμετέχουν νέοι και παιδιά του χωριού , ντυμένοι με ρούχα εκείνης της εποχής. Το γενικό κλίμα συγκίνησης που επικρατεί μεταφέρει τους πιστούς πολύ εύκολα στην Ανάσταση του Λαζάρου, την Είσοδο στα Ιεροσόλυμα, στην Μετάνοια της Μαγδαληνής, στον Μυστικό Δείπνο, στην Προσευχή στο όρος των Ελαιών, στον Πόντιο Πιλάτο, στην Ανάβαση στον Γολγοθά, στην κρεμάλα του Ιούδα , στην Σταύρωση, την Αποκαθήλωση και την Ταφή του Χριστού.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με την Γιορτή της Αγάπης , που πραγματοποιείται την ημέρα του Πάσχα στον χώρο του Γηπέδου της Μάρπησσας. Την ημέρα αυτή κάνοντας πράξη το μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου, που είναι η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, σύσσωμο το χωριό γιορτάζει την Ανάσταση του Κυρίου στην «Γιορτή της Αγάπης», γλεντά και αφήνει στην άκρη τα προβλήματα της καθημερινότητας. Εκεί προσφέρονται παραδοσιακό ψητό αρνί, κόκκινα αυγά και άφθονο παριανό κρασί. Την εικόνα συμπληρώνουν τα τοπικά μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα.

Πρώτη Ανάσταση στην Πάτρα

Κατά την λεγόμενη «πρώτη Ανάσταση» το Μ. Σάββατο το πρωί, στο ναό του Αγίου Δημητρίου είθισται εδώ και πολλά χρόνια να βγαίνουν οι ιερείς από την Ωραία Πύλη και να σπάνε πήλινες στάμνες ενώ από τον τρούλο και το γυναικωνίτη να πέφτουν ροδοπέταλα προς τους πιστούς, υπό τους χαρμόσυνους ήχους της καμπάνας.

Πρόκειται για μία ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή και όπως λέγεται το έθιμο της στάμνας που σπάει με κρότο συμβολίζει τη νίκη κατά της φθοράς και του θανάτου όπως ακριβώς είναι και το μήνυμα και το νόημα της Ανάστασης του Ιησού Χριστού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το έθιμο του σπασίματος πήλινων σκευών το τηρούν κάθε Μεγάλο Σάββατο το πρωί και πολλοί καταστηματάρχες στα μαγαζιά τους στο κέντρο της Πάτρας όπως στην οδό Μαιζώνος και Κορίνθου αλλά και πολίτες στα σπίτια τους.

Όσο για το ναό του Αποστόλου Παύλου την στιγμή της πρώτης Ανάστασης, οι ιερείς επίσης σπάνε πήλινα κιούπια, ραίνουν με αρωματισμένα άνθη τους πιστούς και κάνουν εκκωφαντικούς θορύβους είτε χτυπώντας ρυθμικά τα στασίδια των Ναών ή χάλκινα σκεύη στο γυναικωνίτη.

Τα "μποτιά " για την πρώτη Ανάσταση στην Πρέβεζα 

Ένα έθιμο που κρατά από την περίοδο της τουρκοκρατίας και κρατούν ζωντανό οι καταστηματάρχες του γραφικού στενού "Σαϊτάν Παζάρ" της πόλης επί χρόνια τώρα.

Πέρσι δυναμικά την παρουσία τους έδωσαν και τα μέλη του Συλλόγου του Ιστορικού Κέντρου με το έθιμο να διαδραματίζεται και κατά μήκος της αγοράς.

Για το λόγο αυτό είχαν μοιραστεί μπότια (πήλινα κανάτια) σε όλους τους καταστηματάρχες τα οποία έσπασαν σταδιακά ξεκινώντας από το "Σαιτάν Παζάρ" σε όλη την αγορά του ιστορικού κέντρου. Ξεκίνησαν στις 9:30 το πρωί όταν ο οι καμπάνες σήμαναν την πρώτη Ανάσταση.

Ρόδος: Η πρώτη Ανάσταση – Το Έθιμο με τα Θρονιά στην Παστίδα

Ένα έθιμο που προαναγγέλει την Ανάσταση του Θεανθρώπου λαμβάνει χώρα κάθε Μ. Σάββατο στις εκκλησίες.

Έτσι και στον ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Παστίδας στη Ρόδο (σε μία εκκλησία κατάμεστη από κόσμο) όταν ο Ιερέας ψάλλει την πρώτη Ανάσταση, πετά φύλλα δάφνης και οι πιστοί χτυπούν τα στασίδια – θρονιά με δύναμη προκαλώντας έναν εκκωφαντικό θόρυβο .

Το έθιμο σημειολογικά συνδέεται με την Ανάσταση του Χριστού που σπάει τα δεσμά του θανάτου.

Πέρα από το θόρυβο των ξύλινων θρονιών, κουνιούνται και οι πολυέλαιοι της εκκλησίας ως αναπαράσταση του σεισμού που έγινε την στιγμή που αναστήθηκε ο Κύριος.


Δείτε το Video :

Ρουκετοπόλεμος στο Βροντάδο της Χίου

Προς ματαίωση βαίνει η φετινή διεξαγωγή του εθίμου του ρουκετοπολέμου στο Βροντάδο της Χίου. Η άρνηση ιδιοκτητών σπιτιών που γειτνιάζουν με τις δύο εκκλησίες του Βροντάδου, στόχο των ρουκετών, να τοποθετηθούν πλέγματα καθώς και η έγκαιρη επίδοση εξωδίκου από την πλευρά θιγόμενων πολιτών, καθιστά αμφίβολη, φέτος, τη διεξαγωγή του πολύ γνωστού πασχαλιάτικου εθίμου.

Ήδη, οι συμμετέχοντες στο έθιμο κατασκευαστές των ρουκετών από τις ενορίες της Παναγιάς Ερειθιανής και του Αγίου Μάρκου δηλώνουν ότι δεν θα πραγματοποιήσουν φέτος ρίψη ρουκετών, επισδή δεν θέλουν να βρεθούν κατηγορούμενοι σε ποινικά δικαστήρια μετά από μηνύσεις πολιτών.

Από την άλλη πλευρά, πηγές της δημοτικής Αρχής Χίου υποστηρίζουν πως η φετινή ματαίωση του εθίμου, που αποτελεί σήμα κατατεθέν για το νησί το Πάσχα και προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από την άλλη Ελλάδα αλλά και από τη γειτονική Σμύρνη, θα μπορούσε να αποφευχθεί.

Όπως υποστηρίζουν, από τον περασμένο Ιούνιο, ξεκίνησαν τη διαδικασία να υπάρξει ακόμη σε επίπεδο Βουλής νομοθετική ρύθμιση για το έθιμο του ρουκετοπόλεμου. Μάλιστα, η τελευταία επιστολή του δημάρχου Χίου προς τους δύο βουλευτές του νομού ήταν τον περασμένο Φεβρουάριο, με την οποία υπενθυμίζονταν τα συμφωνηθέντα από το φθινόπωρο, ώστε να υπάρξει εξέταση εξεύρεσης λύσης.


Ο δήμαρχος Χίου, Μανώλης Βουρνούς, μιλώντας στον Σταθμό Αιγαίου της ΕΡΤ υποστήριξε πως υπάρχουν άλλα παραδείγματα επικίνδυνων εθίμων σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διοργάνωση των οποίων ανατέθηκε σε κάποιον φορέα, άρα και οι ευθύνες, όπως το έθιμο με τους ταύρους στην Πάμπλονα της Ισπανίας ή με τη ρίψη, επίσης, ρουκετών το βράδυ της Πρωτοχρονιάς στην πόλη του Βερολίνου.

Σύμφωνα με τον δήμαρχο, ένα μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου δεν υπάρξει σύμφωνη γνώμη των περιοίκων για τοποθέτηση πλεγμάτων, το έθιμο του ρουκετοπόλεμου δεν πρόκειται να διεξαχθεί φέτος στο νησί.

Σημειώνεται, ότι οι ρουκέτες που φτιάχτηκαν φέτος δεν ξεπερνούν τις 20.000 (τα προηγούμενα χρόνια ξεπέρασαν και τις 100.000).

«Η ανακοίνωση των ρουκετατζήδων»
Οι συμμετέχοντες στο έθιμο κατασκευαστές των ρουκετών από τις ενορίες της Παναγιάς Ερειθιανής και του Άγιου Μάρκου σε κοινή δήλωσή τους σημειώνουν: «Μετά τις "δικαστικές" εξελίξεις και το θόρυβο των τελευταίων ημερών με φόντο το ρουκετοπόλεμο, έγινε χθες στο Βροντάδο μία συνάντηση των "ρουκετατζήδων" και πάρθηκε από κοινού η απόφαση να μη ρίξουν φέτος ρουκέτες. Δεν είμαστε ούτε εγκληματίες, ούτε αλήτες, δεν υπάρχει καμιά υποστήριξη από κανέναν. Ούτε ο δήμαρχος, ούτε η πυροσβεστική, ούτε η αστυνομία μάς αφήνουν άλλο περιθώριο. Δεν μπορούμε, πλέον, να δεχόμαστε απειλές για ΜΑΤ από τη Μεγάλη Παρασκευή στον Βροντάδο. Δεν είναι δυνατόν να προτάσσουν την προστασία των 15χρονων από την αλόγιστη κατανάλωση αλκοόλ, κατά την τρίωρη διάρκεια του ρουκετοπόλεμου, την ίδια ώρα που κάθε βράδυ, τα ίδια μικρά παιδιά μπορούν να προμηθευτούν αλκοόλ από όπου θέλουν. Δεν μπορεί "κάποια" από τα γύρω σπίτια να μη θέλουν να καλυφθούν με σύρματα ώστε να γίνει το έθιμο με ασφάλεια, την ίδια ώρα που εμείς μειώσαμε δραστικά τον αριθμό των ρουκετών από 100.000 σε μόλις 20.000! Η απόφασή μας, από χθες, είναι κοινή: Φέτος δεν θα πέσει καμία ρουκέτα! Επιτέλους, ας αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του!».

Πηγές
http://nisteia.wordpress.com/orthodox/proti-anastasi/
Πάσχα:Η πρώτη ΑΝΑΣΤΑΣΗ! http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2011/04/blog-post_7149.html#ixzz2SIedQUtU
http://www.paros-tours.gr/
http://www.corfu-airport-carhire.com
thebest
http://allaksogolies.gr/rodos-h-prwth-anastash-to-ethimo-me-ta-thronia-sthn-pastida/
http://www.newsnow.gr/
http://www.star.gr/Pages/Ellada.aspx?art=322784&artTitle=anasta_o_theos_krinon_tin_gin__oi_ymnoi_kai_ta_ethima_tou_megalou_savvatou
http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/pros_mataiosi_o_rouketopolemos_sto_brontado_tis_xiou-64368031/
kontranews.gr

 http://www.pentapostagma.gr/2016/04/%cf%84%ce%b9-%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%af%ce%b6%ce%b5%ce%b9-%ce%b7-%ce%bc%ce%b1%ce%b3%ce%b5%ce%b9%cf%81%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b1-%cf%80%ce%bf%cf%85-%cf%84%cf%81%cf%8e%ce%bc%ce%b5-%cf%84.html#ixzz47LRHgYXl

Τα Κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής. Μοιρολόϊ ή Καταλόϊ της Παναγιάς «Σήμερα μαύρος ουρανός» Παραλλαγές του

Επιτάφιος (Aντιμήνσιο) - 1780 μ.Χ. (Xαράκτης: Παρθένιος μοναχός εξ Eλασσώνος) - Mονή Σίμωνος Πέτρας (Σκευοφυλάκιο), Άγιον Όρος πηγή http://www.saint.gr/274/saint.aspx

(Μεταφορά του αρχικού μου άρθρου τις 17/4/2014 Τα Κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής. Μοιρολόϊ ή Καταλόϊ της Παναγιάς «Σήμερα μαύρος ουρανός» Παραλλαγές του μια και δημιούργησα το ιστολόγιο Λαογραφία για να το αναθεωρώ με νέα στοιχεία από την παράδοσή μας)
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ομάδες παιδιών γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν το μοιρολόι«Σήμερα μαύρος ουρανός», γνωστό και ως «Μοιρολόι της Παναγίας».

Το μοιρολόι κρατά περίπου μια ώρα. Όταν τελειώνει, αφού ξεκουραστούν, ψάλουν άλλα τροπάρια.

Τα Κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής τείνουν σήμερα να εκλείψουν.

Δημοτικό, «Μοιρολόι της Παναγίας»

Σήμερα μαύρος Ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερα όλοι θλίβουνται και τα βουνά λυπούνται,
σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι  Οβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι
για να σταυρώσουν το Χριστό, Αφέντη Βασιλέα.

Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι

να λάβει δείπνον μυστικόν για να τον λάβουν όλοι.

Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της,

τας προσευχάς της έκανε για το μονογενή της.

Φωνή τους ήρθ’ εξ Ουρανού απ’ Αρχαγγέλου στόμα:

-Φτάνουν κυρά μου οι προσευχές, φτάνουνε κι οι μετάνοιες,

το γιό σου τον επιάσανε και στο φονιά τον πάνε

και στου Πιλάτου την αυλή εκεί τον τον τυραγνάνε.

-Χαλκιά-χαλκιά, φτιάσε καρφιά, φτιάσε τρία περόνια.

Και κείνος ο παράνομος βαρεί και φτάχνει πέντε.

-Συ Φαραέ, που τα ‘φτιασες πρέπει να μας διδάξεις.

-Βάλε τα δυο στα χέρια του και τ’ άλλα δυο στα πόδια,

το πέμπτο το φαρμακερό βάλε το στην καρδιά του,

να στάξει αίμα και νερό να λιγωθεί η καρδιά του.

Κι’ η Παναγιά σαν τάκουσε έπεσε και λιγώθη,

σταμνί νερό της ρίξανε, τρία κανάτια μόσχο

για να της ερθ’ ο λογισμός, για να της έρθει ο νους της.

Κι όταν της ηρθ’ ο λογισμός, κι όταν της ηρθ’ ο νους της,

ζητά μαχαίρι να σφαγεί, ζητά φωτιά να πέσει,

ζητά γκρεμό να γκρεμιστεί για το μονογενή της.

-Μην σφάζεσαι, Μανούλα μου, δεν σφάζονται οι μανάδες

Μην καίγεσαι, Μανούλα μου, δεν καίγονται οι μανάδες.

Λάβε, κυρά μ’ υπομονή, λάβε, κυρά μ’ ανέση.

-Και πώς να λάβω υπομονή και πώς να λάβω ανέση,

που έχω γιο μονογενή και κείνον Σταυρωμένον.

Κι η Μάρθα κι η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάνα

και του Ιακώβου η αδερφή, κι οι τέσσερες αντάμα,

επήραν το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι

και το στρατί τους έβγαλε μες του ληστή την πόρτα.

-Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου.

Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή της.

Τηράει δεξιά, τηράει ζερβά, κανέναν δεν γνωρίζει,

τηράει δεξιώτερα βλέπει τον Αϊγιάννη,

Αγιέ μου Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή του γιου μου,

μην είδες τον υγιόκα μου και τον διδάσκαλόν σου;

-Δεν έχω στόμα να σου πω, γλώσσα να σου μιλήσω,

δεν έχω χεροπάλαμα για να σου τόνε δείξω.

Βλέπεις Εκείνον το γυμνό, τον παραπονεμένο,

οπού φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο,

οπού φορεί στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι;

Αυτός είναι ο γυιόκας σου και με ο δάσκαλός μου!

Κι’ η Παναγιά πλησίασε γλυκά τον αγκαλιάζει.

-Δε μου μιλάς παιδάκι μου, δε μου μιλάς παιδί μου;

-Τι να σου πω, Μανούλα μου, που διάφορο δεν έχεις·

μόνο το μέγα-Σάββατο κατά το μεσονύχτι,

που θα λαλήσει ο πετεινός και σημάνουν οι καμπάνες,

τότε και συ, Μανούλα μου, θάχεις χαρά μεγάλη!

Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα Ουράνια,

σημαίνει κι’ η Άγια Σοφία με τις πολλές καμπάνες.

Όποιος τ’ ακούει σώζεται κι’ όποιος το λέει αγιάζει,

κι’ όποιος το καλοφουγκραστεί Παράδεισο θα λάβει,

Παράδεισο και λίβανο από τον Άγιο Τάφο.

Μοιρολόι ή Καταλόι της Παναγιάς «Σήμερα μαύρος ουρανός» ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟΪ
Το ευρύτατα διαδεδομένο σ' όλο τον ελληνικό χώρο Μοιρολόι ή Καταλόι της Παναγιάς είναι ένα μεσαιωνικό μακροσκελές ομοιοκατάληκτο στιχούργημα λόγιας προέλευσης, αλλά εντυπωσιακά πλατιάς λαϊκής αποδοχής. Επηρεασμένο από τις σχετικές περικοπές των Ευαγγελίων και την υμνογραφία της Εκκλησίας αποτελεί έναν ανθρωποκεντρικό αφηγηματικό θρήνο για τη μαρτυρική πορεία του Χριστού προς τον σταυρικό θάνατό Του, ιδωμένη μέσα από τα μάτια και τα συναισθήματα της τραγικής του μάνας. Τραγουδισμένο από τις γυναίκες γύρω από τον "τάφο" του Χριστού, κατά το ήθος και το ύφος των οικείων τους κοσμικών μοιρολογιών, εκφράζει τη συμπόνοια, την ταύτισή τους με τη μητρική, ανθρώπινη πλευρά της Παναγιάς. Ωστόσο ο τρόπος της τελετουργικής του επιτέλεσης αποκαλύπτει τις προχριστιανικές ρίζες του εθίμου.

Αν και υπάρχουν κατά τόπους διαφορές, σε επί μέρους στοιχεία του τραγουδιού ή στη μελωδική του εκφορά, η δομή και η φόρμα του Μοιρολογιού καθώς και η λειτουργία του παρουσιάζουν εντυπωσιακές ομοιότητες από την Κάτω Ιταλία μέχρι τον Πόντο και την Κύπρο. Η συνέχεια της αφηγηματικής ροής, όπως προκύπτει μέσα από την αλληλοδιαδοχή των αποσπασμάτων διαφορετικής προέλευσης που αποτολμήσαμε, το κάνει εμφανές.
ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΪ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ                                                                                                  (Κείμενο της Μιράντας Τερζοπούλου  http://users.sch.gr/aiasgr/Theotokos_Maria/Ymnoi/To_moiroloi_ths_Panagias.htm).

Γ. ΣΜΠΩΚΟΥ: «ΑΝΩΓΕΙΑ:Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους».

Επιμέλεια: Λαδιά Εύα — Άγονη Γραμμ- Εφημερίδα «ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» 2 Απριλίου 2010.
Το μοιρολόι έχει τη δική του ιστορία…







«Πεθαίνει ο Άδωνης ο τρυφερός, και τώρα τι θα κάνουμε» αναρωτιέται η Σαπφώ σ’ ένα ποίημα της. Μα φυσικά το έθιμο «Χτυπάτε το στήθος σας κόρες και σκίστε τους χιτώνες σας».

Οι υποχρεώσεις των ζωντανών προς τους νεκρούς είναι ξεκάθαρες. Το θυμίζει έντονα στον Οδυσσέα ο Ελπήνορας, ο σύντροφος του που τσακίστηκε μεθυσμένος στο παλάτι της Κίρκης. «Μη φύγεις και μ’ αφήσεις άκλαυτο κι άταφο», του λέει, όταν τον συναντάει στην είσοδο του Κάτω Κόσμου.

Στην αρχαία Ελλάδα το κλάμα για το νεκρό ξεκινούσε από τον γόο, αυτοσχέδια τραγούδια από τους στενούς συγγενείς εμπνευσμένα από την οδύνη, και καταλήγουμε στο θρήνο, μελοποιημένες συνθέσεις που ερμηνεύονταν από μισθωμένους επαγγελματίες. Δεν ήταν σπάνιο και το φαινόμενο του καταναγκαστικού θρήνου ειδικά στις κηδείες βασιλέων ή τυράννων, όπου πολλοί μαστιγώνονταν για να βγάλουν δυνατές σπαρακτικές κραυγές.

Οι Χριστιανοί θεωρούσαν άπρεπο τον υπερβολικό θρήνο. Δεν περιορίζονταν να κατακρίνουν τις βιαιότερες συνήθειες, όπως το ξέσχισμα του προσώπου, το ξερίζωμα των μαλλιών και το σκίσιμο των ρούχων. Η εικόνα των γυναικών με τα σκισμένα ρούχα και τα στηθοκοπήματα θεωρήθηκε άσεμνη. Έφτασαν να θεωρούν το θρήνο συνήθεια εγωιστική και εγωκεντρική. Αλλά δεν τους πέρασε…

Το μοιρολόι, τραγούδι της μοίρας, παραδοχή του πεπρωμένου και του αναπόφευκτου θανάτου δίπλα στο σώμα του νεκρού, παρέμεινε προνόμιο των γυναικών, όπως και τότε…

Αναπόσπαστο κομμάτι της όλης μεταθανάτιας, ιεροτελεστίας-διαδικασίας, αποτελούν και τα μοιρολόγια, που είναι τραγούδια της Ελληνικής λαϊκής μουσικής παράδοσης, αναφέρονται και ως μοιρολόια, έχουν πένθιμο περιεχόμενο και τραγουδιούνται σε περίπτωση πένθους, κυρίως από γυναίκες συγγενείς ή συγχωριανές του νεκρού, καθώς επίσης από γυναίκες (μοιρολογίστρες ) που είναι εξειδικευμένες σ’ αυτό το είδος του τραγουδιού.

Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται, μάλλον, απ’ το «λέγω τη μοίρα», το μοιραίο κακό, αν και, κατά τον Αδαμάντιο Κοραή, η προέλευση της θα πρέπει να αναζητηθεί στο έθιμο του μυρώματος του νεκρού (μυρολογώ = μυρώνω, κλαίω τον νεκρό), ο οποίος μάλιστα πρότεινε την ορθογραφία «μυρολόγι», η οποία πάντως δεν επικράτησε, πάντως παρόμοια θρηνητικά τραγούδια παρουσιάζονται σε όλους σχεδόν τους λαούς.

Τα μοιρολόγια της ελληνικής παράδοσης, έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαιότητα. Οι θρήνοι που αναφέρονται στα Ομηρικά έπη, παρουσιάζουν καταπληκτική ομοιότητα με τα μοιρολόγια των νεοτέρων εποχών τόσο στο τελετουργικό, όσο και στο περιεχόμενο. Στο θρήνο για τον Έκτορα, ο Όμηρος αναφέρεται σε «αοιδούς» και «θρήνων εξέρχους», γεγονός που πιστοποιεί την ιστορική συνέχεια του τελετουργικού. Κάτι ανάλογο με τις σημερινές μοιρολογίστρες πρέπει να υπήρχε και στην Αθήνα, όπως φαίνεται από ένα απαγορευτικό νόμο της εποχής του Σόλωνα.

Στην ουσία, αποτελούν ένα είδος μαγικής και εξορκιστικής τελετουργίας, που βασίζεται στη βαθιά ριζωμένη πίστη ότι ο νεκρός μπορεί να γυρίσει πίσω, να ανακληθεί. Άλλωστε κατά τη βυζαντινή περίοδο τα μοιρολόγια ήταν γνωστά με την ονομασία «ανακλήματα» η «ανακλήσεις». Η δυνατότητα επιστροφής του νεκρού, εκφράζεται τόσο στους Πέρσες του Αισχύλου, όπου η σκιά του Δαρείου εμφανίζεται, ύστερα από έκκληση του χορού των γερόντων, όσο και στη νεότερη λαϊκή παράδοση με το τραγούδι του νεκρού αδελφού κ.α.

Τα μοιρολόγια εκφέρονται πάντα από γυναίκες. Ήδη, από τη βυζαντινή εποχή, οι γυναίκες κάθονταν γύρω από τον νεκρό και έλεγαν τα θρηνητικά τραγούδια (εξόδια, καταλόγια, ανακλήματα), ενώ συγχρόνως εκδήλωναν την οδύνη τους με τράβηγμα των μαλλιών, χτυπήματα στο στήθος, γρατζουνίσματα κ.α. Το τελετουργικό αυτό, παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτο μέχρι σήμερα και μαζί με την ολονυχτία αποτελούσε το κύριο στοιχείο του τελευταίου αποχαιρετισμού, του ξοδιάσματος του νεκρού. Η παρουσία της μοιρολογίστρας , η οποία αμειβόταν για να παραβρεθεί στο ξόδι του νεκρού, επιβλήθηκε στο μέτρο που το νεκρικό τελετουργικό εξελισσόταν σε μια λίγο η πολύ θεσμοποιημένη κοινωνική διαδικασία.

Τα μοιρολόγια μπορεί να είναι παραδοσιακά τραγούδια ή αυτοσχεδιασμοί. Το περιεχόμενο τους εξαρτάται από το φύλο η την ηλικία του νεκρού καθώς και από τη θέση της μοιρολογίστρας μέσα στην οικογένεια (κόρη, σύζυγος, μητέρα κ.α.). Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές. Οι εκκλήσεις για την επιστροφή του νεκρού, οι έπαινοι για τα χαρίσματα του, οι ζοφερές περιγραφές του χάρου και του Κάτω Κόσμου, η απελπισία και η έλλειψη προστασίας της χήρας η των ορφανών ή η οδύνη των συγγενών και φίλων, αποτελούν μερικά απ’ τα πιο συχνά θέματά τους.

Άλλες φορές, ο νεκρός φέρεται να χαιρετάει τον κόσμο και να καλοτυχίζει τα άψυχα φυσικά στοιχεία (βουνά, κάμποι) που δεν πεθαίνουν, ή να αφήνει παραγγελίες στους ζωντανούς οι οποίες, ορισμένες φορές, περιλαμβάνουν και το αίτημα της εκδίκησης, αν ο νεκρός έχει δολοφονηθεί.

Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος, τα μοιρολόγια έχουν τα δικά τους τοπικά χαρακτηριστικά, ωστόσο, αυτά που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι τα μοιρολόγια της Μάνης, τα οποία είναι και τα πλουσιότερα από άποψη θεματολογίας. Τραγουδιούνται από γυναίκες που κάθονται κυκλικά στο δάπεδο, αναφέρονται στη ζωή και τη δράση του νεκρού η έχουν ιστορικό, συμβουλευτικό και παρηγορητικό περιεχόμενο και μπορούν ακόμη και να θίγουν παλιές συμφορές ή βάσανα της ίδιας της μοιρολογίστρας.

Τα πιο τυπικά ωστόσο, αποτελούν εκκλήσεις εκδίκησης, γεγονός που οφείλεται στην ιδιαίτερη κοινωνική και οικονομική δομή του χώρου που καθιστούσε τους φόνους συχνό φαινόμενο. Στη Μάνη, το μοιρολόι ως μορφή τραγουδιού αντικατέστησε προοδευτικά όλα τα υπόλοιπα είδη μουσικής έκφρασης και κατέληξε να συνοδεύει ακόμα και τις αγροτικές εργασίες, όπως η συγκομιδή και το άλεσμα.

Τα μοιρολόγια διατηρούν και εκφράζουν την αρχαία και όχι τη Χριστιανική αντίληψη του θανάτου και για το λόγο αυτό πολεμήθηκαν απ’ την επίσημη εκκλησία, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, η προοδευτική ^εξαφάνιση τους οφείλεται περισσότερο στη διαμόρφωση νέων κοινωνικών συνθηκών και στην αποσύνθεση της δομής των κοινωνικών και οικονομικών ενοτήτων που χαρακτήριζαν τον Ελληνικό χώρο έως τα τέλη του 190U και τις αρχές του 20oυ αιώνα.

Ενδιαφέροντα όσα αναφέρει για το μοιρολόι στο βιβλίο του «ΑΝΩΓΕΙΑ: Ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους» ο πολυβραβευμένος συγγραφέας Γιώργος Σμπώκος πρώην δήμαρχος Ανωγείων.

«Μοιρολογητής ή μοιρολογήτρα», γράφει, «ήταν ο κάθε Ανωγειανός ή Ανωγειανή. Ο καθένας είχε καθήκον (ιδιαίτερα οι γυναίκες) να μοιρολογήσει το νεκρό του σπιτιού του ή το συγγενή του. Ακόμη και η μη συγγενής, ξενογειτόνισσα, που πρόσφατα έχασε άνθρωπο στενό κι αγαπημένο, θα ‘ρθει με τ’ όμορφο κι απέριττο μπουκέτο της, με το ταπεινό δώρο της (συνήθως τσιγάρα ήταν ο χαιρετισμός σε νεκρό άντρα) κι αφού τα τοποθετούσε πάνω στο νεκρό, άρχιζε να τον ραντίζει μ’ ανθόνερο και με όμορφα τροπάρια να στέλνει τα πονεμένα χαιρετίσματα της στο ακριβό και πολυαγαπημένο πρόσωπο που άρπαξε ο χάρος.

Ήταν αδύνατο να ταφεί ο νεκρός χωρίς να μοιρολογηθεί. Και τα μοιρολόγια των πιο πετυχημένων μοιρολογητριών αποστηθίζονταν και με τον ιδιαίτερο σκοπό τους γίνονταν ευρύτερα γνωστά. Τα έλεγαν στις αποσπερίδες, στην εξοχή κι η κάθε γυναίκα ή κόρη τα επαναλάμβανε στον αργαλειό της, ασκούμενη κι αυτή για να φανεί αντάξια στους ακριβούς όταν η σκληρή ώρα του χωρισμού τους θα έφτανε.

Και τα μικρά κοριτσάκια ακόμη με πρησμένα μάτια κάθονταν κοντά στο λείψανο κι ώρες ολόκληρες άκουαν τις παινεμένες παλιές μοιρολογή-τρες και κατέγραφαν μ’ ανεξίτηλα γράμματα στον άγραφο χάρτη της ψυχής τους ό,τι άκουαν, παίρνοντας έτσι μαθήματα για να συνεχίσουν κάποτε κι αυτά, με τη σειρά τους, την παράδοση και να κρατήσουν ψηλά και πάντα όμορφο και συγκινητικό το ανωγειανό μοιρολόγι.

Κι αργότερα δεν έπρεπε να παραξενευτείς, αν περνώντας ακόμη κι απ’ την αυλή του σχολείου, σε ώρα διαλείμματος, έβλεπες και άκουες κάποιες μαθητριούλες να πηγαινοέρχονται και ν’ αποδίδουν πιστότατα τα μοιρολόγια της μιας ή της άλλης μοιρολογήτρας.

Όλα τ’ ανωγειανά μοιρολόγια έχουν στίχους ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους ή εντεκασύλλαβους:

«Της Παναγίας

Σήμερο μαύρος ουρανός, σήμερο μαύρη μέρα
σήμερο όλοι θλίβουνται και τα βουνά λυπούνται,
σήμερο βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά οι τρισκαταραμένοι.
Η Μάρθα και η Μαγδαληνή, και του Λαζάρου η μάνα,
του Ιακώβ η αδελφή κι τέσσερες αντάμα,
επήρανε στρατί στρατί, στρατί το μονοπάτι.
Το μονοπάτι τσι ‘βγάλε εις του ληστή την πόρτα
«Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου!»
Κι η πόρτα ‘πού το φόβο τζη
άνοιξε μοναχήν τζη.
Τηρούν δεξά, τηρούν ζερβά, κιανένα δεν γνωρίζουν.
Τηρούν και δεξιότερα βλέπουν τον Ά ι Γιάννη.
«Άι μου Γιάννη, Πρόδρομε και Βαπτιστή του Γιου μου,
μην είδες ‘με το γιόκα μου και το διδάσκαλο σου;»
«Δεν έχω στόμα να σου πω, γλώσσα να σου μιλήσω
μούδε και χειροπάλαμα για να σου τον εδείξω.
Θωρείς τον ‘κείνο το λιγνό τον παραπονεμένο;
όπου φορεί ποκάμισο στο αίμα βουτημένο;
και που φορεί στη μέσην του το τρίχινο ζωνάρι;
και άπου φορεί στην κεφαλή τ’ ακάνθινο στεφάνι;»
«Που ‘ναι μαχαίρι να σφαγώ, πού ‘ναι γκρεμός να δώσω
που είναι κακοθάνατος να κακοθανατώσω;»
«Μούδε μαχαίρι να σφαγείς, μούδε γκρεμός να δώσεις
μούδε και κακοθάνατος να κακοθανατώσεις;»
Διψώ και δώστε μου νερό τ’ αχείλη μου να γράνω.
Τ’ αχείλη μου ξεράθηκαν εις το σταυρό επάνω».
Αντί νερό του δώκανε το ξίδι με το σπόγγο.
Η Παναγία καθότανε απάνω στο κελί τζη
την προσευχή τζη έκανε για το μονογενήν τζη.
Η Παναγιά πλησίασε, γλυκά τον αρωτούσε:
«Δε μου μιλείς, παιδάκι μου, δε μου μιλείς, παιδί μου;»
«Τι να σου πω, μανούλα μου, που διάφορο δεν έχεις.
Μόνο το Μέγα Σάββατο το τρισευλογημένο,
βάλε νερό στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδι
και κάμε την παρηγοριά για να την κάμουν κι άλλοι».
Η Παναγιά ως τ’ άκουσε έπεσε λιγωμένη,
ροδόσταμνα τση χύνανε, ώσπου να συνηφέρει.
Η Αγία Ελένη πέρασε εκείνη να την ώρα.
«Ποιος είδε γιο εις το σταυρό και μάνα στο τραπέζι;»
Άψαλτη κι αλειτρούγητη να ‘ν’ η Αγιά Ελένη,
που δεν επαρηγόρησε τη μάνα την καημένη».

Κρήτη (Άλλη παραλλαγή)


Κάτω στὰ Ἱεροσόλυμα καὶ στοῦ Κυρίου τὸν τάφο
κάθετ᾿ ἡ Κερὰ Παναγιά, τὴν προσευχή της κάνει.
Θωρεῖ τὸν Ἰωάννη τζη κι εἶναι βαργιὰ κλαμένος.
Ἴντά ῾χῃς Ἰωάννη μου κ᾿ εἶσαι βαργιὰ κλαμένος;
Ὁ Δάσκαλός σου σ᾿ ἔδειρε γιὰ τὸ χαρτί σου χάνεις;
Δὲν ἔχω στόμα νὰ σοῦ πῶ, στόμα νὰ σοῦ μιλήσω
δὲν ἔχω χεροπάλαμα τὸν τόπο νὰ σοῦ δείξω.
Θωρεῖς το ῾κεῖνο τὸ βουνό, τὸ μαυροφορεμένο;
Ἐκειὰ τὸν ἔχουν τὸ Χριστό, μπιστάγκωνα δεμένο.
Κι ἡ Παναγιὰ ὡς τ᾿ ἄκουσε ἔπεσε λιγωμένη,
ῥοδόσταμο τῆς χύσανε ὥστε νὰ συνεφέρει.
Κι ἀπήτις ἐσυνήφερε κι ἔφερεν τὰ σωστά τζη,
καλεῖ τσὶ δύο γειτόνισσες δίδει τσῆ μιᾶς λιβάνι
καὶ τσ᾿ ἄλλης δίδει θυμιατὸ νὰ πά᾿ νὰ ῾δεῖ ἴντα κάνει.
Δῶστε μου μένα θυμιατό, δῶστε μου τὸ λιβάνι
καὶ ῾γὼ ποὺ τὸν ἐγέννησα θὰ πά᾿ νὰ δῶ ἴντα κάνει.
Στὴ στράτα ποὺ πηγαίνανε, στὴ στράτα ποὺ διαβαίνουν
θωρεῖ τσὶ πόρτες σφαλιχτὲς καὶ τὰ κλειδιὰ παρμένα.
Ἄνοιξε πόρτα τοῦ σπιτιοῦ καὶ πόρτα τοῦ Τζελάτη
κι ἡ πόρτα ᾿ποὺ τὸ φόβο τζη ἄνοιξε μοναχὴ τζη.
Θωρεῖ τσ᾿ Ἀγγέλους ἐκειδὰ καὶ τὸ Μονογενῆ τζη.
- Κατέβα γιέ μου ἀπ᾿ τὸ Σταυρὸ νὰ σὲ γλυκοφιλήσω.
- Δὲν κατεβαίνω μάνα μου, γιατὶ εἶμαι σταυρωμένος·
σέρσου μάνα στὸ σπίτι σου, σέρσου καὶ στὴ δουλειά σου,
μὰ ῾γὼ τὸ Μέγα Σάββατο, θὰ ἔρθω μὲ τσ᾿ Ἀγγέλους,
ποὺ λειτουργοῦνε οἱ ἐκκλησὲς καὶ ψάλλουν οἱ παπάδες,
ποὺ βάνουν οἱ γραμματικοὶ νερὸ στὰ καλαμάρια.
-Ποὖναι ἀγκρεμὸς νὰ γκρεμιστῶ, ποὖναι ἀγκρεμὸς νὰ δώσω·
ποὖναι μαχαίρι νὰ σφαγῶ, ν᾿ ἀδικοθανατώσω.
- Μάνα, μὴ σύρῃς στὸ σφαγμὸ νὰ σφάζουνται οἱ μανάδες,
καὶ κάμε τὴν παρηγοριὰ νὰ τήνε κάμουν κι ἄλλες.
Πήγαινε μάνα σπίτι μας νὰ στρώσεις τὸν σοφρᾶ σου,
νὰ φᾶνε οἱ πεινασμένοι μας, νὰ πιοῦν οἱ διψασμένοι,
νὰ φᾶς καὶ σὺ μανούλα μου ποὔχεις καρδιὰ καμένη.
Ὅποιος τὸ λέει σώνεται, ὅποιος τ᾿ ἀκούει ἁγιάζει,
κι ὅποιος τὰ κολοφουγκράζεται, παράδεισο θὰ λάβει,
παράδεισο καὶ λίβανο ἀπὸ τὸν Ἅγιο Τάφο,
ποὺ τὸν ἀφέντη τὸν Χριστὸ κι ὅπου πονεῖ θὰ γιάνει.

ΜΥΚΟΝΟΣ

Παραθέτουμε τα λόγια από το Μοιρολόι, όπως έχουν καταγραφεί στο Αρχείο του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου Γυναικών Μυκόνου http://mykonoswomenculture.gr/laografia/to-miroli-tis-panagias/ .

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,

σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται,

σήμερα αγγέλοι αρχάγγελοι όλοι μαυροφορούνται.

Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι οβραίοι,

οι άνομοι και τα σκυλιά, οι τρισκατηραμένοι,

να πιάσουνε το Λυτρωτή να παν να Τον σταυρώσουν.

Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι,

να λάβει δείπνο μυστικό, για να τον λάβουν όλοι.

Κι αφού τον ετελείωσε ο Κύριος το δείπνο,

άρχισε να τον ευλογεί το χέρι Του τ’ αγίο.

- ΄Ενας από τους μαθητές είναι να Με προδώσει,

στα χέρια των οβραίωνε για να Με παραδώσει.

΄Ενας τον άλλο κοίταξε, ένας τον άλλο λέει:

- Μήπως εγώ διδάσκαλε είν’ που θα Σε προδώσω;

στα χέρια των οβραίωνε για να Σε παραδώσω;

Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόνταν στο θρονί Της

την προσευχή Της έκανε για τον Μονογενή Της.

Φωνή Της ήλθε εξ ουρανού κι απ’ Αρχαγγέλου στόμα:

- Σώνουν Κυρά μου οι προσευχές, σώνουν και οι μετάνοιες,

Και Τον Υιό Σου πιάσανε και στον χαλκιά Τον πάνε,

και στου Πιλάτου την αυλή, εκεί Τον τυραννάνε.

- Χαλκιά χαλκιά φτιάσε καρφιά, φτιάσε τρία περόνια.

Κι εκείνος ο παράνομος, βαρεί και φτιάνει πέντε.

-Συ φαραέ που τ’άφτιαξες, πρέπει να μας διδάξεις.

-Βάλτε Του δυό στα χέρια Του, και τ’ άλλα δυό στα πόδια.

Το πέμπτο το φαρμακερό, βάλτε το στην καρδιά Του,

να τρέξει γαίμα και νερό, από τα σωθικά Του.

Κι η Παναγιά σαν τ’ άκουσε, έπεσε και λιγώθει.

Σταμνί νερό της ρίξανε ,τρία κανάτια μόσχο,

και τρία με ροδόσταμο, για να’ρθει ο λογισμός Της!

Κι αφού Της ήλθε ο λογισμός κι αφού της ήλθε ο νους Της

Ζητεί μαχαίρι να σφαγεί φωτιά να πάει να πέσει,

ζητεί γκρεμνό να γκρεμιστεί ,για τον Μονογενή Της.

-Λάβε Κυρά μου υπομονή, λάβε Κυρά μου ανάσα.

-Και πως να λάβω υπομονή, και πως να λάβω ανάσα;

που έχω γυιό Μονογενή και Κείνο σταυρωμένο.

Η Μάρθα κι η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάνα,

και του Ιακώβου η αδελφή, κι οι τέσσερεις αντάμα,

έπιασαν το στρατί- στρατί, στρατί το μονοπάτι,

κι μοίρα τους τις έβγαλε μπρος του ληστή την πόρτα.

-΄Ανοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου.

Κι πόρτα από το φόβο της, ανοίγει μοναχή της.

Τηρά δεξιά, τηρά ζερβά, κανένα δε γνωρίζει.

Τηρά και δεξιότερα, βλέπει τον Αϊ Γιάννη.

- ΄Αγιε μου Γιάννη Πρόδρομε και Bαπτιστή του γιού μου,

μην είδες Τον τον γυιόκα μου και σε τον δάσκαλό Σου;

- Δεν έχω γλώσσα να στο ’πώ, χείλη να στο μιλήσω.

Δεν έχω χεροπάλαμο για να σου Τονε δείξω.

Βλέπεις Εκείνο τον γυμνό και τον κατατρεγμένο,

όπου φορεί πουκάμισο στο γαίμα βουτηγμένο;

Βλέπεις Εκείνον τον γυμνό και τον ανεμαλλιάρη

Οπού φορεί στη κεφαλή ακάνθινο στεφάνι;

Εκείνος είν’ ο γυιόκας Σου, και με ο δάσκαλός μου.

Κι η Παναγιά σαν τ’ άκουσε, τούτο τον λόγο λέει:

- Πού’ναι γκρεμνός να γκρεμιστώ, γιαλός να πάω να πέσω.

Κι Παναγιά πλησίασε, γλυκά Τον ερωτούσε:

- Δεν μου μιλείς παιδάκι μου, δεν μου μιλείς παιδί μου.

Κανένας δεν της μίλησε να την παρηγορήσει.

Μόν’ ο Χριστός της μίλησε απ’ το Σταυρό επάνω.

Αν γκρεμιστείς Εσύ Κερά, γκρεμιέται ο κόσμος όλος

Μάνα μου λάβε υπομονή μαζί κι όλος ο κόσμος

Πήγαινε μάνα πήγαινε και διάφορο δεν έχεις.

Πάρε τον ΄Αϊ Γιάννη γιό, μαζί Σου να τον έχεις.

- Ποιός έχει γιό Μονογενή και παίρνει ξένη γέννα;

- Πήγαινε μάνα πήγαινε και διάφορο δεν έχεις.

Μόνο το Μέγα Σάββατο κάτσε να μ’ απαντέχεις.

Μόν’να λαλήσει ο πετεινός, σημάνουν οι καμπάνες,

σημάνει ο Θιός, σημάνει η γης, σημάνουν τα ουράνια,

σημάνει κι η Αγιά Σοφιά το Μέγα μοναστήρι,

με χρυσαφένια σήμαντρα και τις χρυσές καμπάνες.

Τότε και Συ μανούλα μου κάνε χαρές μεγάλες.

΄Οποιος τ’ ακούσει σώζεται, κι όποιος το λέει αγιάζει,

κι όποιος το καλαφουγκραστεί, Παράδεισο θα λάβει,

Παράδεισο και λίβανο από τον ΄Αγιο Τάφο.

Ακολουθεί κείμενο της Δήμητρας Νάζου:

Το 1979 που ιδρύθηκε ο Σύλλογος προσπάθησε να συγκεντρώσει το Μοιρολόι Της Παναγιάς, όπως το θυμόντουσαν οι μεγαλύτερες γυναίκες. Η Μαρσούλα Αποστολοπούλου το έδωσε όπως το έψελνε η λαλά της, μια θεοσεβούμενη, σεμνή νοικοκυρά. Μερικοί στίχοι που έλειπαν συμπληρώθηκαν για να ολοκληρωθούν τα νοήματα Το έψελναν γυναίκες κυρίως, μέσα στο σπίτι την Μεγάλη Εβδομάδα και πιο πολύ την Μεγάλη Πέμπτη και Μ. Παρασκευή.

Το Μοιρολόι αυτό δεν είναι μονάχα θρήνος στο Σταυρωμένο Χριστό, αλλά και συμπαράσταση στην Παναγία- γυναίκα και μάνα, στην δύσκολη ώρα του θανάτου του παιδιού της. Το Μοιρολόι μπορούμε να πούμε ότι είναι το αποκορύφωμα των Σαρακοστιανών τραγουδιών.

Ομάδα του Συλλόγου μαζί με το εκκλησίασμα συγκεντρώνονται κάθε Μεγάλη Παρασκευή μετά την Αποκαθήλωση και το ψάλλουν στις ενορίες της Χώρας και στην Άνω Μερά. Επίσης το ψέλνουν και σε εκκλησίες που έχουν Εσταυρωμένο και ας μην υπάρχει επιτάφιος εκεί.

Το μοιρολόι το ψέλνουν σε όλη την Ελλάδα και έχει καταγωγή από τον Ελληνισμό που ζούσε στην Μικρά Ασία. Από μέρος σε μέρος έχει μικρές παραλλαγές όπως και στην μουσικότητα του.

Ο σκοπός του είναι βυζαντινός και έτσι διατηρείται και ψέλνεται από την ομάδα γυναικών του Συλλόγου.

Η Βγενούλα Βογιατζή( Τριζάκαινα)όσο ζούσε το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης που ξεμένανε πολλές γυναίκες μέχρι αργά στην εκκλησία, το έψελνε μέχρι τα βαθειά της γεράματα με πολύ κατάνυξη και πόνο για τη θυσία του Θεανθρώπου και το ζούσε σαν να ήταν ή ίδια μέρα του δράματος της Άγιας Μητέρας του. Το έψελνε με άλλη μελωδία πιο κοντινή προς την μικρασιάτικη. Με την ίδια μελωδία το ξέρει και το ψέλνει και η κόρη της Νικολέτα Αιγινήτη.

Επίσης όλη την Μεγάλη Εβδομάδα το έψελνε η μητέρα της Ειρήνης Λυκούρη (Παπορίνα)η οποία το είχε όπως αναφέρει η κόρη της ολοκληρωμένο, χωρίς παραλήψεις. Υπ΄ όψιν ότι οι πιο ηλικιωμένες γυναίκες το έψελναν αφού είχαν νηστέψει καθ’ όλη την Σαρακοστή, και πολλές φορές αρνούνταν να το ψάλλουν και να το μάθουν σε νεώτερες που δεν είχαν τηρήσει αυστηρά την νηστεία της Σαρακοστής.

Σήμερο μαῦρος Οὐρανός, σήμερο μαύρη μέρα,
σήμερο ὅλοι θλίβονται καὶ τὰ βουνὰ λυποῦνται.
Σήμερο ἔβαλαν βουλὴ οἱ ἄνομοι Ὁβραῖοι,
οἱ ἄνομοι καὶ τὰ σκυλιὰ κι οἱ τρισκαταραμένοι
γιὰ νὰ σταυρώσουν τὸ Χριστό, τὸν πρῶτον Βασιλέα

Ὁ Κύριος ἠθέλησε νὰ μπεῖ σὲ περιβόλι
νὰ λάβῃ δεῖπνον μυστικόν, νὰ μεταλάβουν ὅλοι.
Κι᾿ ἡ Παναγιὰ ἡ Δέσποινα καθόταν μοναχή της,
τὰς προσευχάς της ἔκανε γιὰ τὸ μονογενῆ της.
Φωνὴ τῆς ἦρθ᾿ ἐξ Οὐρανοῦ ἀπ᾿ Ἀρχαγγέλου στόμα:
-Φτάνουν κυρά μου οἱ προσευχές, φτάνουν κι᾿ οἱ μετάνοιες,
τὸ γυιό σου τὸν ἐπιάσανε καὶ στὸ φονιὰ τὸν πᾶνε
καὶ στοῦ Πιλάτου τὴν αὐλή, ἐκεῖ τὸν τὸν τυραννᾶνε.

-Χαλκιᾶ-χαλκιᾶ, φτιάσε καρφιά, φτιάσε τρία περόνια.
Καὶ κεῖνος ὁ παράνομος βαρεῖ καὶ φτάχνει πέντε.
-Σὺ Φαραέ, ποὺ τὰ ᾿φτιασες πρέπει νὰ μᾶς διδάξεις.
-Βάλε τὰ δύο στὰ χέρια του καὶ τ᾿ ἄλλα δύο στὰ πόδια,
τὸ πέμπτο τὸ φαρμακερὸ βάλε το στὴν καρδιά του,
νὰ στάξει αἷμα καὶ νερὸ νὰ λιγωθεῖ ἡ καρδιά του.
-Ἄντε μωρὲ ἀτσίγγανε, στάχτη νὰ μὴ ποτάξῃς,
μηδὲ διπλὸ πουκάμισο στὴ ράχη σου μὴ βάλῃς.

Κι᾿ ἡ Παναγιὰ σὰν τἄκουσε ἔπεσε καὶ λιγώθη,
σταμνὶ νερὸ τῆς ρίξανε, τρία κανάτια μόσχο
γιὰ νὰ τῆς ἔρθ᾿ ὁ λογισμός, γιὰ νὰ τῆς ἔρθ᾿ ὁ νοῦς της.
Κι᾿ ὅταν τῆς ἠρθ᾿ ὁ λογισμός, κι᾿ ὅταν τῆς ἠρθ᾿ ὁ νοῦς της,
ζητᾶ μαχαίρι νὰ σφαγῇ, ζητᾶ φωτιὰ νὰ πέσῃ,
ζητᾶ γκρεμὸ νὰ γκρεμιστεῖ γιὰ τὸ μονογενῆ της.
-Μὴν σφάζεσαι, Μανούλα μου, δὲν σφάζονται οἱ μανάδες
Μὴν καίγεσαι, Μανούλα μου, δὲν καίγονται οἱ μανάδες.
Λάβε, κυρά μ᾿ ὑπομονή, λάβε, κυρά μ᾿ ἀνέση.
-Καὶ πῶς νὰ λάβω ὑπομονὴ καὶ πῶς νὰ λάβω ἀνέση,
ποῦ ἔχω γυιὸ μονογενῆ καὶ κεῖνον Σταυρωμένον.

Κι᾿ ἡ Μάρθα κι᾿ ἡ Μαγδαληνὴ καὶ τοῦ Λαζάρου ἡ μάνα
καὶ τοῦ Ἰακώβου ἡ ἀδερφή, κι᾿ οἱ τέσσερες ἀντάμα,
ἐπῆραν τὸ στρατὶ-στρατί, στρατὶ τὸ μονοπάτι
καὶ τὸ στρατὶ τοὺς ἔβγαλε μές του ληστῆ τὴν πόρτα.
-Ἄνοιξε πόρτα τοῦ ληστῆ καὶ πόρτα τοῦ Πιλάτου.
Κι᾿ ἡ πόρτα ἀπὸ τὸ φόβο της ἀνοίγει μοναχή της.
Τηράει δεξιά, τηράει ζερβά, κανέναν δὲν γνωρίζει,
τηράει δεξιώτερα βλέπει τὸν Ἅη-Γιάννη,
Ἅγιε μου Γιάννη νεαρὲ καὶ μαθητὰ τοῦ γυιοῦ μου,
μὴν εἶδες τὸν ὑγιόκα μου καὶ τὸν διδάσκαλόν σου;
-Δὲν ἔχω στόμα νὰ σοῦ πῶ, γλώσσα νὰ σοῦ μιλήσω,
δὲν ἔχω χεροπάλαμα γιὰ νὰ σοῦ τόνε δείξω.
Βλέπεις Ἐκεῖνον τὸ γυμνό, τὸν παραπονεμένο,
ὁποὺ φορεῖ πουκάμισο στὸ αἷμα βουτηγμένο,
ὁποὺ φορεῖ στὴν κεφαλὴ ἀγκάθινο στεφάνι;
Αὐτὸς εἶναι ὁ γυιόκας σου καὶ μὲ διδάσκαλός μου!

Κι᾿ ἡ Μάρθα κι᾿ ἡ Μαγδαληνὴ καὶ τοῦ Λαζάρου ἡ μάνα
καὶ τοῦ Ἰακώβου ἡ ἀδερφή, κι᾿ οἱ τέσσερες ἀντάμα,
ἐπῆραν τὸ στρατὶ-στρατί, στρατὶ τὸ μονοπάτι
καὶ τὸ στρατὶ τοὺς ἔβγαλε μές του ληστῆ τὴν πόρτα.
-Ἄνοιξε πόρτα τοῦ ληστῆ καὶ πόρτα τοῦ Πιλάτου.
Κι᾿ ἡ πόρτα ἀπὸ τὸ φόβο της ἀνοίγει μοναχή της.
Τηράει δεξιά, τηράει ζερβά, κανέναν δὲν γνωρίζει,
τηράει δεξιώτερα βλέπει τὸν Ἅη-Γιάννη,
Ἅγιε μου Γιάννη νεαρὲ καὶ μαθητὰ τοῦ γυιοῦ μου,
μὴν εἶδες τὸν ὑγιόκα μου καὶ τὸν διδάσκαλόν σου;
-Δὲν ἔχω στόμα νὰ σοῦ πῶ, γλώσσα νὰ σοῦ μιλήσω,
δὲν ἔχω χεροπάλαμα γιὰ νὰ σοῦ τόνε δείξω.
Βλέπεις Ἐκεῖνον τὸ γυμνό, τὸν παραπονεμένο,
ὁποὺ φορεῖ πουκάμισο στὸ αἷμα βουτηγμένο,
ὁποὺ φορεῖ στὴν κεφαλὴ ἀγκάθινο στεφάνι;
Αὐτὸς εἶναι ὁ γυιόκας σου καὶ μὲ διδάσκαλός μου!

Κι᾿ ἡ Παναγιὰ πλησίασε γλυκὰ τὸν ἀγκαλιάζει.
-Δὲ μοῦ μιλᾶς παιδάκι μου, δὲ μοῦ μιλᾶς παιδί μου;
-Τί νὰ σοῦ πῶ, Μανούλα μου, ποὺ διάφορο δὲν ἔχεις·
μόνο τὸ μέγα-Σάββατο κατὰ τὸ μεσονύχτι,
ποὺ θὰ λαλήσει ὁ πετεινὸς καὶ σημάνουν οἱ καμπάνες,
τότε καὶ σύ, Μανούλα μου, θἄχης χαρὰ μεγάλη!
Σημαίνει ὁ Θεός, σημαίνει ἡ γῆ, σημαίνουν τὰ Οὐράνια,
σημαίνει κι᾿ ἡ Ἁγιὰ-Σοφιὰ μὲ τὶς πολλὲς καμπάνες.
Ὅποιος τ᾿ ἀκούει σώζεται κι᾿ ὅποιος τὸ λέει ἁγιάζει,
κι᾿ ὅποιος τὸ καλοφουγκραστῇ, Παράδεισο θὰ λάβει,
Παράδεισο καὶ λίβανο ἀπ᾿ τὸν Ἅγιο Τάφο.

Ο Φώτης Κόντογλου σε κείμενό του με τίτλο "Σήμερον κρεμάται" (περιλαμβάνεται στο βιβλίο ΑΝΕΣΤΗ ΧΡΙΣΤΟΣ - Η δοκιμασία του λογικού, Εκδόσεις Αρμός 2001, σελ. 90-92), παραθέτει αυτούσια την πιο γνωστή και διαδεδομένη παραλλαγή του Μοιρολογιού της Παναγίας :

Σήμερον μαύρος ουρανός,
σήμερον μαύρη μέρα,
σήμερον εσταυρώσανε,
τον πάντων βασιλέα.
Σήμερον όλοι θλίβονται
και τα βουνά λυπούνται.

Σήμερον έβαλαν βουλήν
οι άνομοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά
οι τρισκαταραμένοι.

Σαν κλέφτη τον επιάσανε
και σαν φονιά τον πάνε
και στου Πιλάτου τις αυλές
εκεί τον τυραγνάνε.

Κι' η Παναγιά η δέσποινα
κ' οι άλλες οι γυναίκες
έπιασαν το στρατί στρατί,
στρατί το μονοπάτι.

Το μονοπάτι τς' έβγαλε
μεσ' στου ληστή την πόρτα.
Τηρά δεξιά, τηρά ζερβά,
κανέναν δεν γνωρίζει.

Τηρά και δεξιώτερα
βλέπει τον Άγιο Γιάννη
-Άγιε μου Γιάννη Πρόδρομε
και βαπτιστή του γυιού μου
μην είδες τον υιγιόκα μου
και σένα δάσκαλό σου;
-Δεν έχω γλώσσα να σου πω
γλώσσα να σου μιλήσω,
δεν έχω χεροπάλαμο,
για να σού τονε δείξω.

Βλέπεις εκείνον τον γυμνό,
τον παραπονεμένο,
οπού φορεί πουκάμισο
στο αίμα βουτημένο;

Οπούναι τα ματάκια του
ραμμένα με μετάξι,
κι οπού φορεί στην κεφαλή
αγκάθινο στεφάνι;
Εκείνος είναι ο γυιόκας σου
και μένα δάσκαλός μου.

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα
σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται
σήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι
βάλανε βουλή και τα σκυλιά οι τρισκαταραμένοι.
για να σταυρώσουν το Χριστό, των πάντων βασιλέα.
Κι ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι
να λάβει δείπνο μυστικό, για να τον λάβουν όλοι.
Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της
τις προσευχές της έκανε για τον μονογενή της.

ΘΡΑΚΗ
Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα
σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται
σήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι
για να σταυρώσουν το Χριστό, των πάντων βασιλέα.
Κι ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι
να λάβει δείπνο μυστικό, για να τον λάβουν όλοι.
Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της
τας προσευχάς της έκανε για τον μονογενή της.

ΦΟΥΡΝΟΙ ΙΚΑΡΙΑΣ 1
-Ας έρθ' η Μάρθα κι η Μαριά και του Λαζάρου η μάνα
και του Προδρόμου η αδερφή κι οι τέσσερις αντάμα.
Επήραν το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι
και ο στρατίς τους έβγαλε στ' ατσίγγανου την πόρτα.
-Ώρα καλή σ' ατσίγγανε κι ίντα που μαστορεύεις;
-Οβραίοι μου παραγγείλανε καρφιά για να τους φιάξω,
μου παραγγείλαν τέσσερα, μα' γώ τους φτιάχνω πέντε.
-Σύ Φαραέ που τά 'φτιαξες, εσύ θα μου διδάξεις.
-Τα δυο θα μπουν στα χέρια του και τ' άλλα δυο στα πόδια,
το πέμπτο το φαρμακερό θα μπει μες στην καρδιά του.

ΦΟΥΡΝΟΙ ΙΚΑΡΙΑΣ 2
-Άντε μωρέ ατσίγγανε, στάχτη να μη ποτάξεις
μηδέ διπλό πουκάμισο στη ράχη σου μη βάλεις.
Επήραν το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι
και το στρατί τους έβγαλε μες στου ληστού την πόρτα.
-Άνοιξε πόρτα του ληστού και πόρτα του Πιλάτου.
Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή της.
Τηρά δεξιά, τηρά ζερβά, κανένα δε γνωρίζει,
τηρά και δεξιότερα, βλέπει τον άι-Γιάννη.

ΠΟΝΤΟΣ
Βλέπεις εκείνον τον γυμνόν, τον παραπονεμένον,
όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο,
όπου φορεί στην κεφαλή ακάνθινο στεφάνι,
εκείνος είν' ο γιόκας σου και 'με ο διδάσκαλός μου.

ΜΑΡΜΑΡΑΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
Φωνή εξήλθ' εξ ουρανού
Φωνή εξήλθ' εξ ουρανού κι απ' αρχαγγέλου στόμα.
Σώνουν κυρά μου οι προσευχές, σώνουν και οι μετάνοιες
και τον υιόν σου πιάσανε και στο χαλκιά τον πάνε
και στου Πιλάτου τας αυλάς, εκεί τον τυραννάνε.
Η Παναγιά σαν τ' άκουσε έπεσε και λιγώθη,
σταμνιά νερό της ρίξανε όσο να 'ρθεί ο νους της
κι απάνω που συνέφερε, τούτον τον λόγο λέγει.

ΡΕΪΖΝΤΕΡΕ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ, ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ
Άι-άι μου Γιάννη Πρόδρομε και βαφτιστή του γιου μου,
που εί- που είναι 'με ο γιούκας μου και 'σε ο δάσκαλός σου.
-Δεν έ- έχω στόμα να στα πω, γλώσσα να στα μιλήσω
κι ούτ η- κι ούτ' η καρδιά μου τα βαστά να σου τα μολοήσω.

ΜΠΑΪΝΤΙΡΙ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
Η Παναΐα τ' άκουσε, πέφτει λιγοθυμάει
νερό σταμνιά την περεχούν, τρία γυαλιά του μόσχου,
τέσσερα το ροδόστατμο ώστε να συνεφέρει,
κι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέγει.
- Δεν έχ' γκρεμό να γκρεμιστώ για το μονογενή μου
δεν έχ' μαχαίρι να σφαγώ για το μονογενή μου
δεν έχ' σκοινί να κρεμαστώ για το μονογενή μου.
Απολογιέται κι ο Χριστός της μάνας του και λέγει.
- Μάνα μ' αν γκρεμιστείς εσύ, γκρεμιέτ' όλος ο κόσμος,
μάνα μου αν σφαγείς εσύ, σφάζετ' όλος ο κόσμος,
μάνα μ' αν κρεμαστείς εσύ, κρεμιέτ' όλος ο κόσμος.
Πάρτο μάνα μου υπομονή, να πάρ' όλος ο κόσμος.
Άντε μάνα μου στο καλό και διάφορο δεν έχεις,
μόν' το μεγάλο Σάββατο κάτσε να μ' απαντέχεις.

ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Πηγαίνει στο σπιτάκι της και στρώνει το τραπέζι
κι έκατσε και περίμενε τον ερχομό του γιου της.
Πέρασε και η αγιά Καλή και την καλησπερίζει.
- Ποιός είδε γιο εις το σταυρό και μάνα στο τραπέζι.
- Άντε και σύ αγιά Καλή, νά 'σαι καταραμένη,
παπάς να μη σε λειτουργά, διάκος να μη σε ψέλνει,
μόνο στην άκρη του γιαλού το κύμα να σε δέρνει.
Το λόγο δεν τελείωσε κι ανοίξαν τα ουράνια,
βλέπει το γιό της κι έρχεται σα φως και σα λαμπάδα.

ΚΥΠΡΟΣ
Άρκοντες αφικράστε μου της Δέσποινας τον θρήνον
πώς κλαίει τον μονογενή εις τον Σταυρόν εκείνον.
Αδέ μαντάτο σκοτεινόν και μέρα λυπημένη
που ήρτε σήμερον σ' εμέ, την πολοπικραμένη.
Πού πιάσαν τον Υιούλην μου κι έμεινα ορφανεμένη
κι ο κόσμος κλαίει ουρανέ κι η γη σκοτεινιασμένη.
Ο ήλιος εσκοτίστηκεν κι όλον το φως εχάθη
και το φεγγάριν τ' ουρανού κατά πολλά επικράνθη.
Όρη αναστενάξετε και πέτρες ραϊστείτε
και ποταμοί στραγγίσετε και δένδρα μαραθείτε.

ΚΥΠΡΟΣ
Ο ΘΡΗΝΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Ἀπὸ τὸ CD «Τῶν Γεννῶν τζιαὶ τῆς Λαμπρῆς - Θρησκευτικὰ τραγούδια τῆς Κύπρου καὶ Ὕμνοι» τοῦ Μιχάλη Ττερλικκᾶ.

Πηγή: Παλαιὸ χειρόγραφο ἀπὸ τὸ χωριὸ Καπούτι τῆς Κύπρου.

Ὁ θρῆνος τῆς Παναγίας τραγουδιόταν τὴ νύχτα τῆς Μ. Παρασκευῆς μετὰ τὴν περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου, μέσα ἢ στὸ προαύλιο τῆς ἐκκλησίας. Τὸν τραγουδοῦσαν μέσα ἀπὸ χειρόγραφα τετράδια δύο-τρία ἄτομα (συνήθως πάντα τὰ ἴδια) ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλον μὲ θρηνῶδες ὕφος, παρασέρνοντας σὲ δάκρυα τοὺς πιστοὺς ποὺ συμμετεῖχαν μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ στὸν πόνο τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ, μὰ καὶ στὸν ἀνθρώπινο πόνο τῆς μάνας Μαρίας.


Ἄρκοντες ἀφιγκρᾶστε μου τῆς Δέσποινας τὸν θρῆνον
ποὺ κλαίει τὸν μονογενὴν εἰς τὸν Σταυρὸν ἐκεῖνον.

Ἀδὲ μαντάτον σκοτεινὸν τζιαὶ μέρα λυπημένη
ποὺ ἦρτεν σήμερον σ᾿ ἐμέν᾿ τὴν πολλοπικραμένην.

Ποὺ πκιάσαν τὸν Υἱούλην μου κι ἔμεινα ὀρφανεμένη
κι ὁ κόσμος κλαίει οὐρανὲ κι ἡ γῆ σκοτεινιασμένη.

Ὁ ἥλιος ἐσκοτίστηκεν κι ὅλον τὸ φῶς ἐχάθη
καὶ τὸ φεγγάριν τ᾿ οὐρανοῦ κατὰ πολλὰ ἐπικράνθη.

Ὄρη ἀναστενάξετε καὶ πέτρες ῥαϊστεῖτε
καὶ ποταμοὶ στραγγίσετε καὶ δένδρα μαραθεῖτε.

Ἀδὲ χαρὰν ποὺ δκιάβασα τζιαὶ ἐγέννησα τὸν ἥλιον,
τὸν φόβον ποὺ ἐπέρασα στῆς γέννησης τὸν σπήλιον,
γιὰ τὸν Ἡρώδην τὸν πικρὸν μὲν χάσει τὸ βασίλειον.

Γρυσὸν δεντρὸν ἐβλάστησεν ὁ εὔσπλαγχνος υἱός μου,
τζ᾿ ἔβκαλεν κλώνους δώδεκα γιὰ σιεπασμὸν τοῦ κόσμου.

Τώρα οἱ κλῶνοι κόπηκαν τὰ φύλλα μαραθῆκαν
τζι᾿ ἡ βρύση ἐσταμάτησεν, ὅλα ἐξερανθῆκαν.

Ἰούδας τὸν ἐπρόδωσεν ἀργύρια τριάντα
τζι᾿ ἐνόμισεν ὁ μιαρὸς πὼς θὰ τὰ ἔσιει πάντα.

Τζι᾿ ὁ κωμοδρόμος ἄνομος ἀποὺ νὰ δκιακονήσει,
μήτε ψουμὶν νά ῾βρῃ νὰ φά᾿, μὲ ροῦχον νὰ φορήσῃ.

Εἶπαν του κόψε τέσσερα, τζιαὶ τζιεῖνος κόφκει πέντε,
νῆεν κοποῦν τὰ γρόνια του, νὰ μείνουν μέρες πέντε.

Πέντε καρ(φ)κιὰ ἐβάλασιν ἐπάνω στὸν υἱόν μου,
τζι᾿ ἐκάμαν Τον τζι᾿ ἐφύρτηκεν τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν μου.

Ὦ! Πανσεβάσμιε Σταυρέ, ξύλον εὐλογημένον
ὁποὺ βαστάζῃς τὸν Θεὸν πάνω σου κρεμασμένον.

Σκύψε Σταυρὲ νὰ δυνηθῶ, νὰ τὸν καταφιλήσω
τὸν Ποιητήν μου καὶ Θεὸν νὰ τὸν ποσιαιρετήσω.

Ὄρη ἀναστενάξετε καὶ πέτρες ραγιστεῖτε
Καὶ ζωντανοὶ τὲς λύπες μου κλάψετε καὶ θρηνεῖτε.

Κλάψετε χῆρες κι ὀρφανά, ὅλοι τὴν συντροφιά σας,
κλάψετε τὸν διδάσκαλον καὶ τὴν παρηγοριάν σας.

Τζιαὶ ποὺ μασιέριν νὰ σφαῶ, τζιαὶ ποὺ κρεμὸν νὰ δώσω,
τζιαὶ ποὺ ποτάμιν σύθθολον νὰ μπῶ νὰ παραδώσω.

Τζι᾿ ἡ Δέσποινα ποὺ τό ῾βκαλεν προφήτισσα λοᾶτε,
τζιείνης πρέπει ἡ δόξασις τζι᾿ ἐμέναν τ᾿ ὡς πολλά ῾τε.


Ο ΘΡΗΝΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ (ἕτερον)

Ἀδὲ μαντᾶτο σκοτεινὸ καὶ μέρα λυπημένη
ποὺ ἦλθεν σήμερα σὲ μέν᾿ τὴν πολλοπικραμένη
ἔπιασαν τὸν υἱούλην μου κι ἔμεινα ὀρφανεμένη.

Ἄρχοντες ἀγρικήσατε ὅσ᾿ εἶστε συναγμένοι
νὰ σᾶς εἰπῶ μίαν γραφὴ τὴν ἔχουσιν θεσμένη.
Ἀκούσατε μετὰ χαρᾶς Ἁγίας ἱστορίας
τὰ πάθη τοῦ Κυρίου μας, θρῆνον τῆς Παναγίας
καὶ πρῶτον πῶς ἐστάθηκε καὶ πῶς ἐμελετήθη,
πῶς ἐπροδόθη ὁ Χριστὸς καὶ πῶς ἐκατακρίθη.

Πρῶτον ἐσυμβουλεύθηκαν οἱ ἄνομοι Ἑβραῖοι
οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ σοφοὶ αὐτοὶ οἱ Φαρισαῖοι
κατὰ Χριστοῦ ἐφρίαξαν καὶ νὰ ἐμελετῆσαν
γιὰ νὰ σταυρώσουν τὸν Χριστὸν τὴν γνώμη τους ἐστῆσαν
ὅσοι προδώνουν τὸν Χριστὸν ἀργύρια νὰ τάξουν
κ᾿ ὅσοι γυρεύουν τὸν Χριστὸν νὰ πᾶν νὰ τὸν ἁρπάξουν.

Ἀπὸ τοὺς μαθητάδες του ἐδόθην ἡ αἰτία
καὶ ἐπροδόθην ὁ Χριστὸς μὲ τὴν φιλαργυρία.
Ἰούδας τὸν ἐπρόδωσεν καθὼς εἶναι γραμμένον
καὶ ἐπληρώθη τὸ ῥηθὲν τὸ πάλαιγεγραμμενον.

Τρέχει ὁ τρισκατάρατος καὶ πάγει στοὺς Ἑβραίους
καὶ λέγει τους μιὰν ἀφορμὴ αὐτοὺς τοὺς Φαρισαίους
τί ἔχετε νὰ δώσετε γιὰ νὰ σᾶς βεβαιώσω
Ἐκεῖνον ποὺ γυρεύετε νὰ σᾶς τὸν παραδώσω.

Ἐκεῖνοι τοῦ ἐτάξασιν ἀργύρια τριάντα
καὶ νόμισεν ὁ μιαρὸς πὼς θὰ τὰ ἔχει πάντα.
Τότε εὐχαριστήθηκε καὶ γιὰ νὰ βεβαιώσει
ἔκαμεν ὅρκον φοβερὸν νὰ τοὺς τὸν παραδώσει
ἐγὼ πηγαίνω ἔμπροσθεν κι ἐσεῖς λοιπὸν κοπιάστε
ὅποιον φιλήσω λέγει τοὺς αὐτὸς ἐστὶ τὸν πιάστε.

Ἔτρεξαν ὅλοι παρευθύς, ὡσὰν οἱ διαβόλοι
καὶ πῆγαν κ᾿ ηὗραν τὸν Χριστὸν μέσα στὸ περιβόλι
Ἰούδας τρέχει πιὸ μπροστὰ χαῖρε Ραββί, τοῦ λέγει
τάχα πὼς ἐλυπήθηκε κι ἀρχίνησεν νὰ κλαίει
τὰ βρομερὰ τὰ χείλη του τὸν Ἰησοῦ φιλῆσαν
καὶ στρατιῶτες παρευθὺς ὅλοι τους τὸν ἐστῆσαν

ὡσὰν φονιὰ τὸν πιάνουσιν κ᾿ ὡσὰν ληστὴ τὸν δίνουν
καὶ στοῦ Πιλάτου πῆραν τον κι ἐμπρός του τόνε στήνουν
ὁ δὲ Πιλᾶτος λέγει τους: ἔχετε μαρτυρία
κατ᾿ ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ νὰ γράψω τὴν αἰτία.

Ὅλοι του ἀποκρίθηκαν ὅτι τὸ μαρτυροῦμε
πὼς εἶναι ἔνοχος σταυροῦ γιὰ τοῦτον τὸν διοῦμεν
ἐμπρός του τρεῖς ἐστάθησαν καθεὶς νὰ μαρτυρήσει
Γιατὶ εἶπε ὅτι τὸν Ναὸν θέλει τὸν καταλύσει
καὶ τρεῖς ἡμέρες ὕστερα θέλει τὸν ἀναστήσει.
Εἶπεν ὅτι εἶναι Υἱὸς Θεὸς κ᾿ ἐποίησεν τὴν χτίσην.

Ὁ δὲ Πιλάτος λέγει τους δὲν τοῦ ῾βρηκα αἰτίαν
οὔτε κανένα φταίξιμο οὔτε κἂν ἁμαρτίαν
ἀλλ᾿ ὅμως τοῦ ἐφώναξαν ἂν δὲν τόνε σταυρώσεις
ὅτ᾿ ἔλθη ποὺ τὸν Καίσαρα νὰ μὴν τὸ μετανιώσεις

καὶ ὁ Πιλάτος φοβηθεὶς ῾στάθη καὶ συλλογίσθη
καὶ πρόσταξε καὶ φέραν του εὐθὺς νερὸ καὶ νίφθη
κι ἔδωσεν τὴν ἀπόφασιν γιὰ νὰ τὸν θανατώσουν
ἀδίκως τὸν κατέκρινεν γιὰ νὰ τὸν ἠσταυρώσουν.

Πάλιν σᾶς λέγω ἄρχοντες νὰ πῶ στὴν ἀφεντιά σας
τὸ κρίμαν του, τὸ αἷμα του, ἂς τό ῾βρουν τὰ παιδιά σας
γιατὶ κακὸν δὲν ἔκαμεν πὼς νὰ τὸν κατακρίνω
ἀλλὰ σὰν μὲ βιάσατε στὴν γνώμη σας νὰ κλίνω
καὶ σεῖς ὅλοι σας ὄψεσθε ὡς λέγει ἡ γραφή σας
ἐπάρτε τον, σταυρῶστε τον, ὡς θέλετε ἀτοί σας.

Ἁρπάξαν τον οἱ ἄνομοι στὰ βρομερά τους χέρια
καὶ πίπταν του στὸ πρόσωπο μὲ βέργιες μὲ μαχαίρια
ἐδίνασιν τὰ μάτια του κι ὅλοι τὸν ἐραπίζαν
ἐφτύναν του στὸ πρόσωπο κι ὀμπρός του γονατίζαν
κι ἐλέγαν του: προφήτεψε ἡμᾶς Χριστὲ νὰ δοῦμεν
ἂν βρεῖς ποῖος σὲ ράπισε τώρα νὰ πιστευτοῦμε.

Πολλὰ κακὰ τοῦ κάμασιν καθένας ὅτ᾿ ἐμπόρεν
ὕστερα τοῦ ἐβγάλασιν τὰ ροῦχα ποὺ ἐφόρεν
ἔπιασαν καὶ φορήσαν του χλαμύδα τὴν κοκκίνη
καὶ τὸν ἐπεριπέζασιν μὲ τόση κατασχύνη
ἔπλεξαν καὶ φορήσαν του στέφανον ἀκανθένον
τὸ γένος τὸ ἀχάριστον τὸ τρὶς καταραμένον.

Ἐπιάσαν τον καὶ πῆραν τον γιὰ νὰ τὸν θανατώσουν
ἐπάνω εἰς τὸν Γολγοθᾶ γιὰ νὰ τὸν σταυρώσουν
τὸν Κυρηναῖο Σίμωνα ἠγγάρευσαν νὰ ἄρει
τοῦ Ἰησοῦ μας τοῦ Χριστοῦ, Σταυρὸν γιὰ νὰ τοῦ πάρει
ἐπῆραν τον στὸν Γολγοθᾶ, ἐκεῖ καὶ σταύρωσάν τον
καὶ διορίσαν φύλακες ἐκεῖ καὶ ἔβλεπάν τον

πέντε καρφιὰ τοῦ βάλασιν, μεγάλα σιδερένια
στὰ χέρια καὶ στὰ πόδια του ἐπίτηδες κομμένα·
ἕνα καρφὶ πυρούμενο ἔμπηξαν στὴν καρδιά του
ἔκρουσαν καὶ καήκασιν μέσα στὰ σωθικά του.

Βάλλει φωνή, ζητᾶ νερό, διψᾶ νὰ τὸν ποτίσουν
κι οἱ σκύλοι οἱ παράνομοι δὲν θέ᾿ νὰ καηλίσουν.
Μὰ τῆς καρδιᾶς τὸ καρφὶ δὲν μπόρα νὰ ὑποφέρει
κι ὅταν τὸν ἐσταυρώσασιν ἤτανε μεσημέρι
ἐβάλαν ξύδι μὲ χολὴ σὲ σπόγγο στὸ καλάμι
κι ἐδῶσαν του το νὰ τὸ πιεῖ τὴν δίψα ν᾿ ἀποκάμει.

Ὅταν τοῦ τὰ ἐπότισαν τοῦτον τὸν λόγο εἶπε:
«Τώρα ἐτελειώθησαν τὰ λόγια τοὺς προφῆτες»
καὶ μὲ τὰ ταῦτα πάραυτα, ἔγειρε καὶ λιγώθη
Θεὲ Θεὸν ἐφώναξε τὸ πνεῦμα παρεδόθη
τότε ἐγίνηκε σεισμὸς ὡς τὴν ἐνάτην ὥρα
ὥστε πολλοὶ ἐλέγασιν θὲ νὰ χαλάσει ἡ χώρα
ἡ γῆ ὅλη ἐσίστηκεν τὰ μνήματα ἀνοιχτῆκαν
οἱ πέτρες ἐραγίστησαν κομμάτια ἐγινῆκαν
ὁ ἥλιος ἐσκοτίστηκεν κι γῆ χαμαὶ βρυχάτου
κι οἱ σκύλοι οἱ παράνομοι κανεὶς δὲν ἐλυπάτουν.

Οἱ ἄγγελοι ἐτρόμαξαν τὸ θαῦμα ποὺ ἐγίνη
καὶ ὁ Ναὸς ἐσχίσθηκε δυὸ μερτικὰ ἐγίνη
Ὅλον τὸ καταπέτασμα τὸ τοῦ Ναοῦ ἐσχίσθη
ὅλη ἡ γῆ κι ὁ οὐρανὸς σὰν δέντρον ἐμποσείσθη.

Τότε ἡ Παναγία μου ἐστέκετουν κλαμμένη,
θλιμμένη καὶ περίλυπη, χαμαὶ στὴ γῆ φυρμένη,
ἐτράβαν τὰ μαλλάκια της, τὸ στῆθος της ἐχτύπαν
οὔτε τὸν κόσμο ἔβλεπε, οὔτε φωνὲς ἀγρίκαν.

Ἔκλαιε καὶ ἐφώναζε: «Υἱέ μου καὶ Θεέ μου,
τί εἶναι ταῦτα ποὺ θωρῶ ποὺ δὲν εἶδα ποτέ μου.»
«Ἂχ τέκνον μου τί ἔπαθες καὶ εἶσαι τόσον θλιμένον
θλιμμένον καὶ περίλυπον, καταδεδικασμένον».

Υἱέ μου κανακάρη μου κ᾿ ἀκριβαναγιωμένον
Ποιὸς μοῦ τὸ λάλεν νὰ σὲ δῶ στὸ ξύλο σταυρωμένον
ὅπου μαχαίρι νὰ σφαγῶ, κι ὅπου γκρεμὸς νὰ δώσω
κι ὅπου ποτάμι σὰν θολὸ νὰ μπῶ νὰ παραδώσω

εἰδὲ μαχαίρι κοφτερὸ ποὺ μπῆκε στὴν καρδιά μου
ἐμπῆκε καὶ κατέκοψε μέσα στὰ σωθικά μου
ὅπου τρομάρα τρέμουσιν, τὰ μέλη μου σπαράζουν,
τὰ σωθικά μου τρέμουσιν, τὰ σπλάχνα μου ταράσσουν.

Τί ἔκανες, τί ἔπταισες Υἱέ μου τῶν Ἑβραίων
καὶ τώρα μὲ ἐκάνασιν ἀληθινὰ νὰ κλαίω
τόσα καλὰ ποὺ ἔκανες τοῦ ἀχαρίστου γένους
τοὺς παραλύτους γιάτρεψες καὶ τοὺς ἀρρωστημένους

κουφούς, χωλοὺς ἐγιάτρεψες ὁμοῦ καὶ λεπρωμένους
τυφλοὺς τὸ φῶς ἐχάρισες, τοὺς ὄντως λαβωμένους
ἀνάστησες δὲ καὶ νεκροὺς μόνο μὲ τὴν φωνή σου
καὶ φεύγασιν οἱ δαίμονες μόνο μὲ τὴν βουλή σου.

Σαράντα χρόνια ἔτρωγαν στὴν ἔρημο τὸ μάννα
καὶ τώρα οἱ ἀχάριστοι εἰδὲ ἴντα σοῦ κάμαν.
Ἀντὶ τοῦ μάννα τὴν χολὴ καὶ ξύδι σὲ ποτίσαν
κι ἀντὶ τῆς πέτρας τὸ νερὸ μὲ ἅλυσον σ᾿ ἐδείσαν
ἀντὶ π᾿ ἀνάστησες νεκροὺς καὶ εἶδαν καὶ θαυμάσαν
τώρα οἱ σκύλοι οἱ ἄνομοι στὸ ξύλο σὲ κρεμάσαν.

Τοιαῦτα λόγια θλιβερὰ ἔλεγεν ἡ Κυρία
Ἡ Παναγία ἡ Δέσποινα ἡ ταπεινὴ Μαρία.

«Υἱέ μου, τὴν μητέρα σου ἰδέ την καὶ λυπήθου
Εἰδέ την καὶ λυπήθου την, εἰδέ την καὶ σπλαχνίθου.»

Τοῦτο τὸν λόγο εἶπε τὸν κι ἔγειρε καὶ λιγώθη

ἐφύρτην κι ἔπεσε χαμαὶ πάνω στὴ γῆ φυρμένη,
φυρμένη μαύρη σκοτεινὴ ὡσὰν ἀποθαμένη
κι ὅταν τὴν ἐποφύρασιν ἀρχίνησεν νὰ κλαίει
Τὸν Γιόν της τὸν Μονογενῆ καὶ πάλι νὰ τὸν λέγει:

Ἂχ τέκνον μου, γλυκύτατο καὶ φῶς τῶν ἀμαθκιῶν μου
καὶ ποῦν οἱ μαθητάδες σου, οἱ ἑβδομήντα θκυό μου,
καὶ ποῦν οἱ μαθητάδες σου ἡ πρώτη δωδεκάδα
καὶ μοναχὴ μ᾿ ἀφήσανε μὲ θλίψη καὶ πικράδα
καὶ μοναχὴ μ᾿ ἀφήσανε μὲ θλίψη καὶ πικρία
μὲ πόνους καὶ μὲ βάσανα τὴν ταπεινὴ Μαρία
καὶ ποῦ νὰ πά᾿ νὰ πορευθῶ καὶ ποῦ νὰ πά᾿ νὰ μείνω
τίνος τὸ σπίτι ἡ φτωχὴ τὴν κεφαλὴ νὰ κλίνω
ποίον νὰ ἔχω σύντροφο νὰ κάθομαι νὰ κλαίω,
τοὺς πόνους καὶ τὰ βάσανα καὶ τίνος νὰ τὰ λέω
πότε νὰ ἔρθεις τέκνον μου ὥστε νὰ σὲ κατέχω
κλαίω ἀπαρηγόρητα, παρηγοριὰ δὲν ἔχω.

Τὶς βοῦκες της κατέσχισε, τὰ αἵματα ἐτρέχαν
τὰ δάκρυά τῆς ἔτρεχαν, χαμαὶ τὴ γῆ ἐβρέχαν
ἐτράβαν τὰ μαλλάκια της, τὸ στῆθος της ἐκτύπαν
οὔτε τὸν κόσμο ἔβλεπε οὔτε φωνὲς ἐγρίκαν
δυὸ βρύσες ἐγινήκασιν τὰ δύο της ἀμάτια
τὸ στῆθος της τὲς βοῦκες της ἐκάμεν τες κομμάτια.

Υἱέ μου ὅταν σὲ γέννησα δὲν εἶχα τέτοιους πόνους
καὶ τώρα πόνοι τετραπλοὶ τὰ σωθικά μου σπρώχνουν
ὅταν σὲ γαλακτότρεφα εἶχες Θεοῦ τὴν χάρη
ἐθώρουν σε καὶ χαιρόμουν καὶ βαστοῦν σὲ καμάρι
ὅταν σὲ ῾ποσαράντονα τότε στὸν Ἱερέα
τὸν Συμεὼν τὸν θαυμαστὸ τότ᾿ ἔτσι τὸν ἐλέγαν
αὐτὸς μοῦ ἐπροφήτευσεν αὐτὴ τὴν προφητεία
πῶς μέλλει διελεύθουσα ῥομφαία στὴν καρδιά.

Αὐτὰ μοῦ ἐπροφήτευσεν ὁ Συμεὼν Θεόπτης.
Ἰδοὺ ῥομφαίαν καὶ σπαθὶν τὰ σωθικά μου κόπτει
ἰδοὺ θωρῶ τὸ τέκνο μου στὸ ξύλο σταυρωμένο
καὶ μέσα στὴν καρδίαν του ἔχουν το καρφωμένο,
ξύλο ὅπου σταυρώθηκε ὁ Πλάστης καὶ Θεός μου
Ὁ ποιητὴς τοῦ Οὐρανοῦ τῆς γῆς κι ὅλου τοῦ κόσμου
ἐποίησε τὸν Οὐρανὸ ἥλιο καὶ τὸ φεγγάρι
τὴ γῆν ὁμοῦ τὴν θάλασσα μὲ κάθε λογῆς ψάρι.

Σταυρέ μου, ξύλο Ἅγιο ξύλο εὐλογημένο
ξύλο πανυπερθαύμαστο κι ὑπερδεδοξασμένο
ξύλο ὅπου ἐβλάστησες τὸ εἶδος τριῶν ξύλων
πεῦκος, κέδρος, κυπάρισσος τοῦ παραδείσου φύλλο.

Υἱέ μου τὴν μητέρα σου ἰδέ την καὶ λυπήθου
ἰδέ την καὶ λυπήθου την ἰδέ την καὶ σπλαχνίθου.
Υἱέ μου τὴν μητέρα σου ἰδὲ καὶ μίλησέ της
συντῆχε της δυὸ λόγια καὶ παρηγόρησέ την.
Εἰς ποίον μὲ παρέδωσες κ᾿ εἰς ποίον θὰ μ᾿ ἀφήσεις
καὶ ἀπεκρίθη ὁ Χριστὸς τῆς Δέσποινας καὶ λέγει:

Μητέρα μου, μητέρα μου, σιώπησε μὴν κλαίεις
τὸν Ἰωάννη φίλο μου ἐγὼ σοῦ παραδίδω
νὰ σ᾿ ἔχει σὰν μητέρα του καὶ σὺ υἱὸν ἐκεῖνον.

Ὢ Ἰωάννη φίλε μου, ἔφθασε ἡ τιμή σου
ἔπαρε τὴν μητέρα μου καὶ ἔχε την μαζί σου.

Τότε τὴν ἐπαράλαβε, στὸ σπίτι του τὴν παίρνει
καὶ δὲν εἶχε παρηγοριὰν ἡ πολλοπικραμένη.

Πάλιν δευτεροφίρτηκεν φιρμένη δυὸ ὧρες
ῥαντίζαν την ῥοδόσταμμαν οἱ τότε μυροφόρες
Μάρθα, Μαρία ἤτανε ὁμοῦ καὶ ἡ Σωσσάνα
κι ἄλλη Μαρία τοῦ Κλωπᾶ ὁμοῦ καὶ Ἰωάννα.
Τοῦτες οἱ πέντε ἤτανε ποὺ τὴν παραμυθοῦσαν
καὶ βλέπαν την μὴν σκοτωθεῖ καὶ τὴν παρηγοροῦσαν.

Ἔτρεξαν εἰς τὸν Ἰωσὴφ ἀπὸ Ἀριμαθίας

καὶ τὸν ἐπαρακάλεσαν νὰ πάει στοῦ Πιλάτου
γιατὶ αὐτοῦ τοῦ Ἰωσὴφ ἐπαίρναν ἡ ῥιτζιά του.

Ἔτρεξαν ὅλοι παρευθὺς στοῦ ἡγεμόν᾿ νὰ φτάσουν
τὸν Ἰησοῦ μας τὸν Χριστὸ γιὰ νὰ τὸν κατεβάσουν.
Ἐπήγαινε κι ἡ Δέσποινα μετὰ τοῦ Νικοδήμου
Τοῦ Μαθητοῦ τοῦ Ἰησοῦ, κείνου τοῦ περιφήμου.

Νικόδημος καὶ Ἰωσὴφ πηγαίνουν στοῦ Πιλάτου
κι ἡ Δέσποινα γονατιστὴ ἔκλαιε μπροστά του.

Νὰ σὲ παρακαλέσουμε ἀφέντη μου Πιλᾶτε
γιατί τὴν ἐξουσία σου ὁ κόσμος τὴν φοβᾶται
γιὰ νὰ μᾶς δώσεις τὸν Χριστό, κεῖνον τὸν σταυρωμένο
κεῖνο ποὺ πάνω στὸν σταυρό, Χριστὸ τὸν πεθαμένο
ἐκεῖνον ποὺ σταυρώσατε ἐχτὲς πάνω στὸ ξύλο
γιατὶ δὲν ἔχει συγγενεῖς οὔτε κανένα φίλο
δῶσ᾿ μας τον νὰ τὸν θάψουμε, καθὼς εἶναι ἡ τάξη
γιατὶ δὲν ἔχει συγγενεῖς τώρα νὰ τὸν κοιτάξει.

Πιλᾶτε, τί σὲ ὠφελεῖ κι ἂν εἶναι σταυρωμένος
κι ἂν εἶναι πάνω στὸ σταυρὸ τόσ᾿ ὧρες κρεμασμένος
νεκρὸς χλωμὸς κατάντησε νεκρὸς καὶ πεθαμένος.
Δῶσ᾿ μας τον νὰ τὸν θάψουμε κι εἶναι φτωχὸς καὶ ξένος
ἐχόρτασε ἡ δίψα τους τοὺς ἄνομους Ἑβραίους
τέλειωσε τὸ ἔργο τους αὐτοὺς τοὺς Φαρισαίους.

Τοιαῦτα λόγια θλιβερὰ ὁ Ἰωσὴφ ἐλάλεν
εἰς τὸν Πιλᾶτον τὸν κριτὴν καὶ τὸν ἐπαρακάλεν
καὶ ὁ Πιλᾶτος λέγει του: ποίον ἔχεις νὰ πέψεις
νὰ στείλει ἑκατόνταρχον γιὰ νὰ τὸν κονταρέψει,
ἂν ἴσως καὶ ἀπέθανε χαπάριν νὰ τοῦ πέψει.

Εὐθὺς ἐπῆγαν στὸν Χριστὸν καὶ ἐκονταρέψαν τον
ποὺ τὴν δεξιά του τὴν πλευρὰ αὐτοὶ ἐλόγχεψάν τον
ἐκεῖ ποὺ τὸν ἐλόγχεψεν βγῆκε νερὸ καὶ αἷμα·
ἰδὼν ὁ ἑκατοντάρχος καὶ ὅλοι τους ἐτρέμαν,
ἐπιστεῦσαν πὼς εἶν᾿ Θεὸς κι ἤθελε ἑκουσίως
νὰ σταυρωθεῖ καὶ νὰ ταφεῖ σὰν θέλει αὐτεξουσίως.

Αὐτὸν τὸν ἑκατόνταρχον ἐλέγαν τον Λογγῖνο,
ἐπίστεψε στὰ χέρια του καὶ πίστεψε σ᾿ ἐκεῖνον
καὶ στὸν Πιλᾶτο ἔτρεξε διὰ νὰ τὸν προλάβει
πὼς εἶν᾿ νεκρὸς καὶ πέθανε νὰ μὴν ἀμφιβάλλει.

Καὶ ὁ Πιλᾶτος παρευθὺς τοῦ Ἰωσὴφ δανείζει
τὸν Ἰησοῦ μας τὸν Χριστό, χάρη μας τὸν χαρίζει
τότε λοιπὸν ὁ Ἰωσὴφ ἔτρεξε νὰ προφθάσει
τὸν Ἰησοῦ μας τὸν Χριστὸ γιὰ νὰ τὸν κατεβάσει.

Πάνω στὸν Τίμιο Σταυρὸ ἔτρεξαν καθὼς ἦσαν
καὶ κατεβάσαν τὸν Χριστὸ καὶ τὸν ἐπροσκυνῆσαν
ἡ Παναγία ἡ Δέσποινα ἦταν τοῦ πανωθκιόν του
καὶ ἔσκιπτεν καὶ φίλαν το συχνὰ τὸ πρόσωπόν του
ἔκλαιεν καὶ ἐφώναζεν σὰν κλαῖσιν κι ἄλλες μάνες
καὶ τρεχασιν τὰ μάτια της σὰν τρέχουν οἱ φουντάνες.

Ὦ Μιχαὴλ Ἀρχάγγελε, ποῦ τοὖν᾿ ὁ Λογισμός σου
κι εἶπες μου: Χαῖρε Δέσποινα ἐπιάσαν τὸν Υἱό σου
καλύτερα εἶχες μου πεῖ: δέχθου τὸν θάνατόν σου
ἔχει τρία μερόνυχτα ὅπου τὸν τυραννίζουν
ὁλόγυμνο τὸν γιούλην μου τὲς στράτες τὸν γυρίζουν
φορεῖ στεφάνι ἀγκαθὸ πάνω στὴν κεφαλή του
καὶ δὲν τὸ ξέρουν οἱ ἄνομοι πὼς -ε- μὲ τὴν βουλή του

Ἔβαλαν λίτρες ἑκατὸν σμύρναν μὲ τὸ λοβάρι
κι ἄλλα μυρωδικὰ πολλὰ στὸν τάφο γιὰ νὰ πάρει
ἐπῆραν τον καὶ θάψαν τον τὸν δίκαιο ἐκεῖνον
κι ἡ Παναγία ταπισὸν κάμνει μεγάλο θρῆνο.

Ἀλίμονο, ἀλίμονο Υἱέ μου καὶ Θεέ μου
τί εἶναι τοῦτα ποὺ θωρῶ, ποὺ δὲν εἶδα ποτέ μου.
Ἀλίμονο, ἀλίμονο Θεέ μου καὶ Πατέρα
καὶ πῶς μὲ παλλησμόνισες ἐτούτην τὴν ἡμέρα
ὅποιος διαβάζει τὴν γραφὴ ἐτούτη τοῦ Υἱοῦ μου
ἐρώτησιν νὰ μὴν ἔχει στὴν κρίση τοῦ Θεοῦ μου
κι ἡ Δέσποινα ποὺ τὸ ἔβγαλεν πρέπει νὰ τὴν ὑμνᾶτε
πρέπει νὰ τὴν δοξάζετε καὶ νὰ τὴν προσκυνᾶτε
αὐτῆς πρέπει ἡ δόξαση κι ἐμένα τὸ σπολλᾶτε.
Ακολουθεί αναδημοσίευση από
http://neospalamedes.blogspot.gr


Το δημοτικό άσμα «Σήμερα μαύρος ουρανός»

(Απο τυχαία παραλλαγή και άδηλη πηγή)

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα.
Σήμερα όλα θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι Οβραίοι.
Οι άνομοι, οι παράνομοι, οι τρισκαταραμένοι.
Για να σταυρώσουν το Χριστό, των πάντων Βασιλέα.
Το Φαραώ παρήγγειλαν να κάνει τρία πιρόνια.
Κι αυτός ο σκυλοφαραώς βάζει και φτιάνει πέντε.
Σύ Φαραέ που τά ‘κανες κάτσε να μας διδάξεις.
Τα δυο βάλτε στα πόδια του, τ' άλλα τα δυο στα χέρια.
Το πέμπτο το φαρμακερό βάλτε το στην καρδιά του.
Να τρέξει αίμα και νερό να πληγωθεί η καρδιά του.
Κι η Παναγιά σαν τ' άκουσε έπεσε και λιγώθη.
Στάμνες νερό την έριχναν, τρία κανάτια μόσχο
Και τρία μυροδόσταμνα, για να της έρθει ο νους της.
Και σαν την ήρθε ο λογισμός και σαν την ήρθε ο νους της
Ζητεί μαχαίρι να σφαγεί, φωτιά να πάει να πέσει
Γκρεμό να πάει να γκρεμιστεί για το μοναχογιό της.
Η Μάρθα κι η Μαγδαλινή και του Λαζάρου η μάνα
Και του Ιακώβ η αδερφή, οι τέσσερις αντάμα
Πήραν τη στράτα το στρατί, στρατί το μονοπάτι.
Το μονοπάτι τ'ς έβγαλε μέσ' του ληστή την πόρτα.
Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου.
Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχιά της.
Κοιτάει δεξιά, κοιτάει ζερβά, κανένα δεν γνωρίζει.
Κοιτάει δεξιότερα, βλέπει τον Ιωάννη.
-Γιάννη μου, Γιάννη Πρόδρομε κι εσύ Διδάσκαλέ μου
μην είδες τον ιγιόκα μου και τον Διδάσκαλό σου;
Δεν έχω στόμα να στο πω, γλώσσα να σου μιλήσω.
-Βλέπεις εκείνον τον φτωχό, τον παραπονεμένο,
όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο;
Εκείνος είν' ο γιόκας σου κι εμέ ο Δάσκαλός μου.
Κι η Παναγιά πλησίασε, κρυφά τον εμιλάει
-Δεν μου μιλάς ιγιόκα μου, δεν μου μιλάς παιδί μου.
-Τι να σου πω μανούλα μου, διάφορα δεν έχω.
Όποιος τ' ακούει σώζεται κι όποιος το λέει αγιάζει
Κι όποιος καλά το κράζει, Παράδεισο θα λάβει.

ΕΥΒΟΙΑ
ΤΡΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

Tre variazioni del "Lamento della Madonna" dall' Eubea

(-με ανεπαίσθητες δικές μας μικροεπεμβάσεις - όπως λέει εδώ, απο το το αρχείο του λαογράφου Μήτσου Χρ. Σέττα)

1. Σήμερα μαύρος ουρανός


Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα.
Σήμερα τ' άστρι χλίβεται κι ταϊ βουνά λυπώνται.
Τα Δάσκαλό μας πιάσανε οι γιάνομοι Εβραίοι.
Δεμένο τονέ πήρανε σαν αληστή τον πάνε.
Δεμένο τονέ πήρανε στα Φαραγό τον πάνε.
Μα συ, βρε γύφτο Φαραγέ, φκιάσ' μας τρία πηρόνια.
Κι' κείνος ί παράνομος βαρεί κι' φκιάνει πέντε.
Μα συ απού τα έφκιαξες πρέπει να μας διατάξεις.
Τα δυο βάλτε τ' στα χέρια του, τα δυο στα δυο του πόδια.
Το τρίτο το φορμακερό βάλτε το στην καρδιά του,
να τρέξει αίμα κι' νερό από τα σωθικά του.
Κι Αι-Μαρίνα [μάνα τ'] λούζεται μέσ' στα Χρυσό λαένι
.Κι Αι-Ελένη απέρασε κι' την καλημεράει
.Συ, Αι-Μαρίνα μ’ λούζεσαι μες στο χρυσό λαένι.
Τα γυιό σου τονε κάρφωσαν οι γιάνομοι Εβραίοι.
Φέρτε μαχαίρι να σφαγού, γκρεμνός να πέσω κάτω.
Συ, Αι-Μαρίνα μ', κι αν σφαγείς σφαγιώνται μάνες ούλες
.Σύ, Αι-Μαρίνα μ', κι αν γκρεμιστείς γκρεμιώνται μάννες ούλες.
Βάντε κρασί μεσ' στο γυαλί κι αφράτο καπσιμάδι,
να κάνω την παρηγοριά να νέχουνε μανάδες.
Του ‘λέπεις κείνο του Δεντρί, αλλού ψηλά δεν είναι.
Μα Δέντρος ήτανε Χριστός κι' φύλλα του ‘μαρτύροι,
που μαρτυρσούσαν κι έλεγαν κι' του Χριστού τα Πάθια.
Μα ‘πόψε φίλους φίλευα, ‘πόψε φίλους φιλεύω.
Τη(ν] Παναϊά κι' το Χριστό, τα δώδεκα Ευαγγέλια.
Για να μου δώσουν τα κλειδιά, κλειδιά τα παρακλείδια.
Να ‘νοίξω τον παράδεισο, νω ιδώ τι έχει μέσα.
Δεξιά μεργιά φτωχολογιά στον ήλιο, στον προσήλιο
κρατούνε κι στα χέρια τσου' σακκούλες βουλωμένες.
Παρακαλούνε οι άρχοντοι, παρακαλούν η φτώχεια.
Δομήτε μας κι ‘μάς, πηδιά, ‘που μια χρυσή λαμπάδα
.Να σας δανείσωμε φλουρία, σακκούλες βουλωμένες.
Μα ‘δώ χρέια δε δίνουνε, χαράτσια δε(ν) πληρώνε.
Περνάει λιβάνι κι' κερί και καθαρή ψυχούλα.

(από το χωριό Αμέλαντες Ευβοίας)
2. Του Επιταφίου
Σήμιρα μαύρος ουρανός, σήμιρα μαύρη μέρα,
σίμιρα όλοι χλίβουνται και τα βουνά λυπούνται,
Σίμιρα πιάσαν το Χριστό οι άνομοι Ηβραίαι,
οι άνομοι και τα σκυλιά κ' οι τρισκαταραμένοι.
Σα(ν) κλέφτη τονέ πιάσανε και σα φονιά τον πάνε
και σαν αδικοχαλαστή πάνε να τον χαλάσουν.
Από κειδά τον πήρανε και στο χαλκιά τον πάνε
Χαλκιά, χαλκιά, φκιάσι καρφιά, φκιάσι τρία πηρούνια.
Και κείνος ο παράνομος βαρεί κι φκιάνει πέντε.
Μα συ απού τα έφξκιαξες πρέπει να μας διατάξεις:
Τα δυο βάλτι στα χέρια του, τα δυο στα δυο του πόδια,
το τρίτο το φαρμακερό βάλτε το στην καρδιά του,
να τρέξει αίμα και νερό από τα σωθικά του.

(από το χωριό Γαλατσώνα Ευβοίας)

3. Το μοιρολόι της Παναγιάς
Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερα εσταυρώσανε των πάντων βασιλέα.
Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά, οι τρισκαταραμένοι,
για να συλλάβουν τον Χριστό, να παν να τον σταυρώσουν.
Σαν κλέφτη τον συλλάβανε και σαν ληστή τον πάνε
και σαν κακό κατάδικο πάνε να τον σταυρώσουν.
Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της
τις προσευχές της έκανε για τον Μονογενή της,
Σώνε μάνα μ' οι προσευχές, σώνε και σι μετάνοιες
Τον γυιό σου τον επιάσανε και στο χαλκιά τον πάνε.
- Χαλκιά, Χαλκιά, κάνε καρφιά, κάνε τρία πηρόνια,
και κείνος α παράνομος βαρεί και κάνει πέντε.
- Εσύ Χαλκιά που τάκανες πρέπει να μας διατάξεις.
- Βάλτε τα δυό στα χέρια του, τα δυο στα δυο του πόδια
,Το πέμτο το φαρμακερό, βάλτε του στην καρδιά του,
να τρέξει αίμα και νερό από τα σωθικά του.
Κι η μάνα του σαν τ' άκουσε, έπεσε και λιγώθη.
Σταμνί νερό της ρίξανε, τρία κανάτια μόσκο,
και πέντε με ροδόσταμο για νάρθει ο λογισμός της.
Και σαν της ήρθε ο λογισμός και σαν της ήρθε ο νους της
ζητά μαχαίρι να σφαγεί, φωτιά να πάει να πέσει,
ζητά γκρεμό να γκρεμιστεί για το Μονογενή της .
- Εσύ μητέρα αν σφαγείς, σφάζονται οι μάνες ούλες.
Εσύ μητέρα αν γκρεμιστείς, γκρεμιώνται οι μάνες ούλες.
Βάνε κρασί μέσ' στο γυαλί κι αφράτο καπσιμάδι,
να κάνω την παρηγαριά να έχουνε μανάδες.

(από το χωριό Αγία Άννα Ευβοίας)

Σήμερο μαύρος ουρανός

σήμερο μαύρη μέρα

Σήμερον όλοι θλίβονται

και τα βουνά λυπούνται

Σήμερον έβαλαν βουλή

οι άνομοι Εβραίοι

Οι άνομοι και τα σκυλιά,

οι τρισκαταραμένοι.


Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι

Να λάβει δείπνο μυστικό

για να τον λάβουν όλοι

Κι η Παναγία η Δέσποινα κάθουντο μονασή της

Τις προσευσές της έκανε

για τον Μονογενή της

Φωνή εξήλθε απ’ ουρανού

κι απ’ Αρχαγγέλου στόμα.


“Σώνουν, Κυρά μου, οι προσευχές σώνουν και οι μετάνοιες

και τον ιόν σου ψάσαντο

και στου χαρσά τον πάνε.


Σαν κλέφτη τον ηψάσασι

και σα φονιά τον μπάσι

μπρος στου Πιλάτου τις αυλές,

εκεί τον τυρρανάσι.


Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε,

έπεσε κι’ λιγωθεί,

σταμνί νερό της ρίξανε,

τρία κανάτια μόσχο

και τρία με ροδόσταμο, για να’ ρθει

ο λογισμός της

…………




Πηγές :

http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/pasxa/o_8rhnos_ths_panagias.htm

http://users.sch.gr/aiasgr/Theotokos_Maria/Ymnoi/To_moiroloi_ths_Panagias.htm

http://www.paidika.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1750&Itemid=428&PHPSESSID=5a38e0eab5b8e7685a21acf47f7b4a2d

http://neospalamedes.blogspot.gr/search/label/%CE%9C%CE%BF%CE%B9%CF%81%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%B1

http://mykonoswomenculture.gr/laografia/to-miroli-tis-panagias/
https://agonigrammi.wordpress.com/2010/05/28/%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BF%CE%B9%CF%81%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B9-%CE%AD%CF%87%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%E2%80%A6/#respond