Πάσχα Κυρίου ή Ημέρα της Λαμπρής, όπως συνηθίστηκε να λέγεται η μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας.
Τα λαϊκά έθιμα κατά το σύγχρονο εορτασμό της Ανάστασης στην Ελλάδα, περιλαμβάνουν κυρίως :
1. δείπνο με κύριο φαγητό τη μαγειρίτσα, το βράδυ της Ανάστασης
Η μαγειρίτσα είναι παραδοσιακή σούπα που καταναλώνεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την Ανάσταση. Μετά τη νηστεία της Σαρακοστής, είναι το πρώτο πιάτο που περιέχει κρέας. Μαγειρεύεται με λαχανικά, άνηθο, εντόσθια του αρνιού (συκωταριά) και ρύζι.
2. το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών στο σπίτι ή έξω από την Εκκλησία,
Σύμφωνα με την παράδοση κάθε χρόνο τη Μεγάλη Πέμπτη σε όλη την Ελλάδα (ημέρα του Μυστικού Δείπνου, όπου ο Χριστός πρόσφερε άρτο και κρασί ως συμβολισμό για το σώμα Του και το αίμα Του, έτοιμος να θυσιαστεί για να ελευθερώσει τον κόσμο από τα δεσμά της αμαρτίας), βάφουμε τα κόκκινα αυγά.
Το αυγό συμβολίζει τη γονιμότητα και τη δημιουργία, αλλά και την αναγέννηση του κόσμου και την ανανέωση της φύσης. Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του Χριστού όταν σταυρώθηκε. Για άλλους τα αυγά βάφονται κόκκινα ως έκφραση χαράς για το ευτυχισμένο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου και συνάμα μέσο αποτρεπτικό κάθε κακού.
Σύμφωνα με μια παράδοση από την Καστοριά, όταν αναστήθηκε ο Χριστός το είπαν σε μια γυναίκα και αυτή δεν το πίστεψε και είπε: «Όταν τα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός. Και αυτά έγιναν κόκκινα».
Ιδιαίτερη αξία, μάλιστα, είχε για τους κατοίκους της επαρχίας το πρώτο αυγό που θα βαφόταν. Σε πολλές περιοχές το ονόμαζαν «Το Αυγό της Παναγία» και το φύλαγαν στο εικονοστάσι για 1 χρόνο, πιστεύοντας πως αυτό το αυγό βοηθάει στο ξεμάτιασμα ή στο να ξορκίσουν το χαλάζι και τις πλημμύρες. Την επόμενη χρονιά το έθαβαν στα χωράφια, για να είναι εύφορα, ή το έβαζαν στο μαντρί των ζώων για να ευλογήσει τη γονιμότητά τους.
Μέρος του εθίμου των πασχαλινών αυγών είναι και το τσούγκρισμα. Πριν την κατανάλωσή τους, ιδιαίτερα στο πασχαλινό τραπέζι, ο καθένας διαλέγει το δικό του αυγό και το τσουγκρίζει με αυτό άλλου. Όποιος έχει το αυγό που δεν έσπασε, το τσουγκρίζει στη συνέχεια με το αυγό τρίτου και ούτω καθεξής μέχρι να αναδειχθεί αυτός που έχει το πιο ισχυρό. Σύμφωνα με την παράδοση το αυγό είναι σύμβολο ζωής και όπως σπάει κατά τη διαδικασία του τσουγκρίσματος, έτσι έσπασε και ο τάφος από τον οποίο βγήκε ο Χριστός.
3. το «φιλί της αγάπης» την ώρα της Ανάστασης,
"Ἀσπάσασθε ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ"
(Κορινθ. Β' 13, 12)
«Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως»
(Λουκ. 6, 31)
«Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου...
καί τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν»
(Λουκ. ι' 27)
"Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστί"
(Α' Ἰωά. δ, 8)
4.το σούβλισμα του αρνιού κατά την Κυριακή του Πάσχα .
Το ψήσιμο, του αρνιού στη σούβλα είναι παραδοσιακό ελληνικό έθιμο και μάλιστα της ηπειρωτικής Ελλάδας (στα Επτάνησα π.χ. που είχαν κατεξοχήν δυτικές επιρροές δεν υπήρχε το έθιμο μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες). Η συγκεκριμένη… τεχνοτροπία ανάγεται στους βοσκούς της ελληνικής υπαίθρου, οι οποίοι παραδοσιακά γιόρταζαν το Πάσχα στα χειμαδιά και δεν είχαν χτιστούς φούρνους ώστε να ψήσουν το αρνί. Η σούβλα, λοιπόν, ήταν ένας εύκολος και γρήγορος τρόπος ψησίματος, αφού δεν απαιτούσε εγκαταστάσεις, παρά μόνο μια φωτιά, ένα μυτερό κλαδί και δύο διχάλες στο έδαφος για να συγκρατούν τη σούβλα.
Η Ανάσταση του Θεανθρώπου συμβολίζει τη διάβαση από το θάνατο στη ζωή, και κατ' επέκταση την ανάσταση της δικής μας ταπεινής υπόστασης. Σημαίνει και ενισχύει την ελπίδα για την ανθρώπινη Θέωση, καθώς μέσω της Ανάστασης αποκτά άλλο νόημα η Ζωή και ο Θάνατος. Ο θάνατος για τους χριστιανούς δεν είναι πια το τέλος της παρούσας ζωής, αλλά ο προσωρινός αποχωρισμός της ψυχής από το σώμα. Ο Χριστός άνοιξε τις πύλες του Άδη, αναστήθηκε και μαζί Του ανέστησε τον άνθρωπο. Νίκησε το Θάνατο και τη φθορά της φύσης τη μετάλλαξε σε αφθαρσία. Μέσω της θυσίας Του, μας έδειξε το δρόμο για την αθανασία, για την ελευθερία του Πνεύματος.
Την Κυριακή του Πάσχα η Εκκλησία αφήνει πίσω τον πόνο, τη θλίψη των Παθών και της Σταύρωσης και διακηρύττει την αγαλλίαση και την ελπίδα που φέρνει η Ανάσταση.
Το απόγευμα της Κυριακής οι απανταχού Ορθόδοξοι τελούν τον «Εσπερινό της Αγάπης». Το Ιερό Ευαγγέλιο διαβάζεται σε δεκάδες ξένες γλώσσες για να διατρανωθεί παγκοσμίως η εποχή της Αναστάσιμης ελπίδας. Ο Εσπερινός ονομάζεται και «Αγάπη», επειδή ο Χριστός σταυρώθηκε και αναστήθηκε για την αγάπη των ανθρώπων. Για να μπορέσει ο άνθρωπος να μορφώσει λυτρωτική σχέση κοινωνίας με το Θεό. Για να αποκτήσει ο άνθρωπος προοπτική σωτηρίας, μια προοπτική θεμελιωμένη στην άφθαρτη, άνευ όρων και ορίων αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο.
Τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ Πάσχα (Ἀγάπη)
http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/prayers/easter_love_gospel.htm
(Ἰω. κεφ. κ´ 19-25)
Οὔσης οὖν ὀψίας τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ
τῇ μιᾷ σαββάτων,
καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων
ὅπου ἦσαν οἱ μαθηταὶ συνηγμένοι
διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων,
ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς
καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον, καὶ λέγει αὐτοῖς·
Εἰρήνη ὑμῖν.
καὶ τοῦτο εἰπὼν ἔδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας
καὶ τὴν πλευρὰν αὐτοῦ.
ἐχάρησαν οὖν οἱ μαθηταὶ ἰδόντες τὸν Κύριον.
εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς πάλιν·
Εἰρήνη ὑμῖν.
καθὼς ἀπέσταλκέ με ὁ πατήρ,
κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς.
καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐνεφύσησε καὶ λέγει αὐτοῖς·
Λάβετε Πνεῦμα ἅγιον·
ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς,
ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται.
Θωμᾶς δὲ εἷς ἐκ τῶν δώδεκα ὁ λεγόμενος Δίδυμος,
οὐκ ἦν μετ᾿ αὐτῶν ὅτε ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς.
ἔλεγον οὖν αὐτῷ οἱ ἄλλοι μαθηταί·
Ἑωράκαμεν τὸν Κύριον.
ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς·
Ἐὰν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ τὸν τύπον τῶν ἥλων,
καὶ βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων,
καὶ βάλω τὴν χεῖρά μου εἰς τὴν πλευρὰν αὐτοῦ,
οὐ μὴ πιστεύσω.
Απόδοση του Ευαγγελίου στη Νέα Ελληνική
Κατὰ τὴν ἑσπέραν τῆς ἡμέρας ἐκείνης,
τῆς πρώτης ἑβδομάδος,
καὶ ἐνῷ οἱ πόρτες ἦσαν κλειστές,
ἐκεῖ ποὺ ἦσαν συγκεντρωμένοι οἱ μαθηταί,
διότι ἐφοβοῦντο τοὺς Ἰουδαίους,
ἦλθε ὁ Ἰησοῦς
καὶ στάθηκε εἰς τὸ μέσον καὶ τοὺς λέγει,
«Εἰρήνη νὰ εἶναι μαζί σας».
Ὅταν εἶπε αὐτό, τοὺς ἔδειξε τὰ χέρια του
καὶ τὴν πλευράν του.
Οἱ μαθηταὶ ἐχάρησαν διότι εἶδαν τὸν Κύριον.
Ὁ Ἰησοῦς τοὺς εἶπε πάλι,
«Εἰρήνη νὰ εἶναι μαζί σας.
Καθὼς ἔστειλε ἐμὲ ὁ Πατέρας
καὶ ἐγὼ στέλλω ἐσᾶς».
ὅταν εἶπε αὐτὸ ἐφύσησε εἰς τὸ πρόσωπον καὶ τοὺς λέγει,
«Λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον,
ἐὰν κάποιων συγχωρήσετε τὶς ἁμαρτίες νὰ εἶναι συγχωρημένες,
ἂν κανενὸς δὲν τὶς συγχωρήσετε, θὰ μείνουν ἀσυγχώρητες».
Ὁ Θωμᾶς, ἕνας ἀπὸ τοὺς δώδεκα, ὁ ὀνομαζόμενος Δίδυμος,
δὲν ἦτο μαζί τους ὅταν ἦλθε ὁ Ἰησοῦς.
Τοῦ εἶπαν λοιπὸν οἱ ἄλλοι μαθηταί,
«Εἴδαμε τὸν Κύριο».
Αὐτὸς δὲ τοὺς εἶπε,
«Ἐὰν δὲν εἰδῶ εἰς τὰ χέρια του τὸ σημάδι ἀπὸ τὰ καρφιὰ
καὶ δὲν βάλω τὸ δάκτυλό μου εἰς τὸ σημάδι ἀπὸ τὰ καρφιὰ
καὶ δὲν βάλω τὸ χέρι μου εἰς τὴν πλευράν του,
δὲν θὰ πιστέψω».
Λέγεται ότι η παράδοση της μετάφρασης και απόδοσης του Ευαγγελίου στις γλώσσες των χριστιανικών λαών ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη, όπου λόγω του Πατριαρχείου παρευρίσκονταν πολλοί ξένοι Ορθόδοξοι διπλωμάτες, οι οποίοι ήθελαν να ακούνε το Ευαγγέλιο και στη γλώσσα τους, αλλά μπορεί και να αντανακλά την συναισθηματική μας ανάγκη να μοιρασθούμε το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης με τον θρίαμβο κατά του Θανάτου σε όσο το δυνατόν περισσότερες γλώσσες, για να κηρυχθεί σ' όλα τα έθνη της οικουμένης το «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».
«Ἀναστάσεως ἡμέρα, λαμπρυνθῶμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου, Πάσχα· ἐκ γάρ θανάτου πρός ζωήν, καί ἐκ γῆς πρός οὐρανόν, Χριστός ὁ Θεός, ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ᾄδοντας».
Αγάπες κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους
"Aγάπες ονομάζονταν οι κοινές εστιάσεις οι οποίες τελούνταν στις Χριστιανικές κοινότητες από τον πρώτο αιώνα. Οι αγάπες αρχικά τελούνταν μαζί με τη Θεία Ευχαριστία, ενώ από τον 2ο αιώνα αποχωρίστηκαν από το ευχαριστιακό γεγονός, λόγω καταχρήσεων που παρατηρήθηκαν. Παρότι οι αγάπες αποχωρίστηκαν από την Θεία Ευχαριστία διατήρησαν κάποια εξωτερικά στοιχεία, όπως την «κλάση» του άρτου ή την «ευλογία» του ποτηρίου.".
Ύμνοι από την ακολουθία της Αγάπης
Κύριε εκέκραξα... ήχος Β'
Στιχηρά αναστάσιμα....
Αξίως του ονόματος... Δοξαστικόν.
Φώς ιλαρόν....
Αι μυροφόροι γυναίκες...Στιχηρό του Πάσχα
Τις Θεός μέγας....
ΕΘΙΜΑ
Κάθε χρόνο την Κυριακή του Πάσχα η ορθόδοξη εκκλησία τελεί την λειτουργία της Αγάπης ή εσπερινός της Αγάπης που σε μερικά μέρη της Ελλάδας γίνεται το πρωί, στις περισσότερες όμως περιοχές μεσημέρι ή απόγευμα. Τα παλαιότερα χρόνια μετά από την λειτουργία, όλοι οι πιστοί φιλούσαν ο ένας τον άλλον σταυρωτά και ο ένας έλεγε Χριστός Ανέστη και ο άλλος Αληθώς Ανέστη. Επίσης στο προαύλιο της εκκλησίας στηνόταν τρικούβερτο γλέντι, το οποίο κρατούσε πολλές φορές μέχρι πρωίας. Δυστυχώς το έθιμο αυτό τείνει να εξαφανιστεί, αν δεν έχει ηδη εξαφανιστεί, από τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας.
Στο μοναστήρι της Μαριάμ στην Κερατέα συνεχίζεται μετά την λειτουργία στέκονται όλοι οι μοναχοί και οι μοναχές στη σειρά με εικόνες στα χέρια όπου δίνουν από καλάθια αυγά και κουλούρια στους επισκέπτες .
Στην Καμαρίτσα της Εύβοιας στην Ακολουθία της Αγάπης το Ευαγγέλιο αναγιγνώσκεται σε εφτά γλώσσες. Μία πολύ καλή πρωτοβουλία του πατρός Ηρακλή, ο οποίος λειτουργεί στην περιοχή και δίνει την ευκαιρία και σε ξένους αδελφούς να γιορτάσουν μαζί το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως.
Σε μερικές περιοχές την Κυριακή του Πάσχα στις 10 π.μ. γίνεται ο εσπερινός της Αγάπης. Μετά την λιτανία της εικόνας, οι πιστοί προσκυνούν και πάνε στα σπίτια τους και θα ψήσουν το πατροπαράδοτο «Αρνί στην σούβλα» και θα διασκεδάσουν την μεγάλη ημέρα της Λαμπρής όλοι μαζί. Και το απόγευμα όλοι θα πάνε στην πλατεία του χωριού για να παίξουν τα παραδοσιακά παιχνίδια της Λαμπρής
Μερικά από τα παιχνίδια είναι:
Σούσα: είναι η συνέχεια της αιώρας (κούνια) από την αρχαία Ελλάδα. Είναι παιχνίδι κυρίως για γυναίκες.
«Διτζίμιν» (Δοκίμιο στην αρχαία Ελληνική): Hταν ολυμπιακό αγώνισμα άρσης βαρών. Το «δίτζιμιν» είναι μια μεγάλη πέτρα με αρκετό βάρος. Οι άντρες διαγωνίζονται στην ανύψωση του «διτζιμιού», προκριμένου να αποδείξουν την µυϊκή τους δύναμη.
«Σακουλοδρομίες»: Oι διαγωνιζόμενοι μπαίνουν σ’ ένα σακί (σακούλα στην κυπριακή τοπολαλιά) και αφού τη δέσουν στη μέση τους, προσπαθούν με μικρά προσεκτικά πηδήματα, έχοντας τα πόδια ενωμένα, να τερματίσουν πρώτοι.
«Λιγκρί»: ένα λεπτό κομμάτι ξύλου τοποθετείται στο έδαφος, ο διαγωνιζόμενος κρατώντας ένα δεύτερο προσπαθεί να σηκώσει αυτό που βρίσκεται στη γη και να το χτυπήσει στον αέρα. Νικητής είναι αυτός που θα πετάξει πιο μακριά το ξύλο.
«Κάτερκο»: οι παίχτες χωρίζονται σε δύο ομάδες. Ο πιο δυνατός από κάθε ομάδα είναι ο αρχηγός. Οι δύο αρχηγοί κρατούν ένα ξύλο. Τα μέλη της κάθε ομάδας κρατώντας τον αρχηγό τους και ο ένας τον άλλον από την μέση προσπαθούν να πάρουν το ξύλο από την αντίπαλη ομάδα.
Άλλα αγωνιστικά παιχνίδια είναι τα «τριάππιδκια», το «σιοινίν» και οι «γαϊδουροδρομίες» που είναι και διασκεδαστικά συγχρόνως. Πολύ γνωστά διασκεδαστικά παιχνίδια είναι τα «αυκά αυκά γοράζω τα», η «συτζιά» , «Δκυό νάβρω τρείς να μέν έβρω», η «Βασιλιτζιά», ο «Ζίζιρος» και άλλα.
Στην Αράχοβα πραγματοποιείται ο αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στον λόφο. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα τη σκυτάλη παίρνουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.
Την Κυριακή του Πάσχα αναβιώνει στην Καστανούσα Κερκίνης του διευρυμένου δήμου Ηράκλειας, το ποντιακό πασχαλινό έθιμο «αυγομαχίες». Το έθιμο έχει τις ρίζες του στον Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας.
Στην Πέλλα, στο χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, πραγματοποιείται το τοπικό έθιμο Σπάσιμο των Αυγών και προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά παραδοσιακά εδέσματα.
Στην παραλία της Συκιάς, στη Χαλκιδική, διοργανώνεται την τρίτη ημέρα του Πάσχα Αλογοδρομίες στο δημοτικό κάμπινγκ «μύλοι». Οι Αλογοδρομίες είναι ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο και αναβιώνει με επιτυχία τα τελευταία χρόνια.
Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.
Στην Κύπρο
Κυριακή του Πάσχα
Η "Δεύτερη Ανάσταση" πραγματοποιείται το απόγευμα της Κυριακής, οπότε γίνεται και το κάψιμο του Ιούδα, το οποίο έθιμο, κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο, αποτελούσε και μια πράξη αντίστασης στον κατακτητή. Δημιουργούσαν το είδωλο του Ιούδα, το οποίο έντυναν με ημίψηλο καπέλο και μπαστούνι, σαν Άγγλο δηλαδή, προκειμένου να τους σατιρίσουν.
Δευτέρα του Πάσχα
Τη Δευτέρα του Πάσχα στα περισσότερα χωριά πραγματοποιούνται τα "λαμπριάτικα παιχνίδια". Βεβαίως υπάρχουν και χωριά στα οποία τα παιχνίδια ξεκινούν την Κυριακή μετά τη Θεία Λειτουργία ή ακόμη και την Τρίτη.
Από τα ανταγωνιστικά παιχνίδια της Λαμπρής είναι το 'διτζίμιν' κατά το οποίο οι άντρες δοκιμάζουν τη δύναμή τους. Σκοπός του παιχνιδιού, η ονομασία του οποίου προέρχεται από το ρήμα "δοκιμάζω", ήταν να σηκώσει ο πιο δυνατός άντρας μια μεγάλη πέτρα, η οποία εξαιτίας του σχήματος, του όγκου και του μεγέθους, δεν είχε εύκολο πιάσιμο. Η λίστα με τα διασκεδαστικά, παραδοσιακά παιχνίδια της Λαμπρής, περιλαμβάνει τα τριάππιδκια, το σιοινίν, τις σακουλοδρομίες, τις γαϊδουροδρομίες κ.λπ.
Στο χωριό Κάρμι της Κερύνειας, τη Δευτέρα της Λαμπρής, η παράδοση καλούσε τις γυναίκες στα καφενεία. Οι σύζυγοι των καφετζήδων, άνοιγαν τα καφενεία, τα οποία λειτουργούσαν μόνο για γυναίκες τη συγκεκριμένη ημέρα. Οι άντρες συγκεντρώνονταν στο παρεκκλήσι της Παναγίας Τριμιθκιώτισσας, κοντά στο χωριό Τριμίθι, όπου γινόταν πανηγύρι.
Τρίτη του Πάσχα
Στα Λειβάδια της Πιτσιλιάς, την Τρίτη της Λαμπρής, η παράδοση επέβαλλε την περιφορά από σπίτι σε σπίτι, της τοπικής Αγίας Αρακλειτούν. Από την άλλη, στον Αγρό, την Τρίτη τα χαράματα συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι και σχημάτιζαν πομπή μαζί με τους ιερείς, τα εξαπτέρυγα, την εικόνα της Παναγίας και άλλα σύμβολα, και πήγαιναν στο ξωκκλήσι της Παναγίας με την ανατολή του ήλιου, οπότε γινόταν η λειτουργία. Στο χωριό Λαγουδερά, η λιτανεία γίνεται την Τρίτη σε ένα ύψωμα κοντά στην Παναγία του Άρακα που λέγεται Τρουλλίν.
Μπορεί το έθιμο να μην είναι θρησκευτικό αλλά είναι άξιο αναφοράς καθώς έχει ενδιαφέρον. Κάτι από stand up comedy show γινόταν στον Άγιο Αθανάσιο της Λεμεσού την Τρίτη της Λαμπρής. Διάφορα άτομα ανέβαιναν με τη σειρά σε μια καρέκλα και σατίριζαν γεγονότα που τους είχαν συμβεί στο χρόνο που πέρασε από το προηγούμενο Πάσχα. Αν γινόταν σήμερα, θα είχαν κάμποσα να πουν!
Στη Λιβαδειά, το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης είναι το γνωστό «Πάσχα της Λιβαδειάς», με τους νέους της πόλης να συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν τη φωτιά. Ένας, κάνοντας τον σταυρό του, βάζει φωτιά στον σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα και συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και την καύση πυροτεχνημάτων.
Στο Αιτωλικό, την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά είναι μια μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.
Μακεδονία
Στη Θάσο, στην Κοινότητα Λιμεναρίων, διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ’, Απρίλη μ’», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Συγκροτήματα απ’ όλη την Ελλάδα χορεύουν δημοτικούς χορούς.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821.
Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα, όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά, και στη μέση του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο, με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.
Πελοπόννησος
Στο Λεωνίδιο, το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά «αερόστατα», τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.
Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.
Δωδεκάνησα
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «Νιπτήρας». Στολίζεται με λαμπρές βάγιες και ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο, και την Κυριακή του Πάσχα στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση, κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
Στην Κω, ενώ οι μεγάλοι ασχολούνται με τις πασχαλινές δουλειές και τον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται για την Ανάσταση.
Παίρνουν μεγάλα κλειδιά, από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι, βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού και το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φιτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά ώστε να προεξέχει το φιτίλι, και το ανάβουν από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη». Το πρωί του Μ. Σαββάτου η εκκλησία στρώνεται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια.
Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν τις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.
Κρήτη
Πριν από την ανάσταση, στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί, και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας.
Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας, και την ώρα που ο παπάς ψάλλει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν για τρία μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει για το καλό.
Το κάψιμο του Ιούδα γίνεται με όλες τις παραδόσεις και στη Σούδα. Στον Ι.Ν. Αγίου Νεκταρίου Σούδας το ομοίωμα του Ιούδα φεύγει στον αέρα με σχοινιά και «προσγειώνεται», βάζοντας φωτιά στον λόφο από ξύλα που έχουν μαζέψει τα παιδιά, στον αύλειο χώρο της εκκλησίας. Το νέο αίμα της περιοχής έχει καταφέρει να μετατρέψει το βράδυ της Ανάστασης στη Σούδα σε μια ξεχωριστή εμπειρία.
ΕΘΙΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ
Η σφαγή του οβελία ακολουθεί συγκεκριμένο τελετουργικό, και συμβολίζει τη θυσία του Χριστού. Σε πολλές περιοχές ρίχνουν ομοίωμα του Ιούδα στη φωτιά το οποίο αποτελεί ένδειξη αγανάκτησης των πιστών για την πράξη προδοσίας του Ιούδα. Τέλος μετά την «Δεύτερη Ανάσταση» ακολουθεί λιτανεία των εικόνων και αρχίζει η παραδοσιακή οβελία με χορούς και τραγούδια.
(Στην Θράκη, ένα από τα έθιμα είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Οι νεότεροι συνήθως, αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα βάλουν φωτιά στα κλαδιά αυτά και θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να το ρίχνουν στα μνήματα.)
Την Κυριακή του Πάσχα στις δύο το πρωί έβγαινε ο κανδηλανάφτης με την κουδούνα (δύο ξύλα που τα χτυπούσε δυνατά) και καλούσε τους πιστούς στην εκκλησία. Το «Χριστός Ανέστη» το έλεγε ο παπάς στον αυλόγυρο και μετά όλοι μαζί έμπαιναν στην εκκλησία. Σχεδόν ξημερώματα γινόταν η απόλυση και όλοι με αναμμένα κεριά γύριζαν στα σπίτια τους.
Μόλις έμπαιναν στο σπίτι αλληλοασπάζονταν λέγοντας «Χριστός Ανέστη» και τσούγκριζαν (τσατεύανε) τα κόκκινα αβγά («ξεβούλωναν» το στόμα τους με αβγό όπως το είχαν «βουλώσει» την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς), έπιναν γάλα, έτρωγαν τσουρέκι με κασέρι και έτρωγαν επίσης και μαγειρίτσα.
Όσοι άντεχαν πήγαιναν και στη δεύτερη Ανάσταση.
Το μεσημέρι της Κυριακής έτρωγαν αρνί στη σούβλα ή ψητό με πατάτες, σαρμάδες, μηλίνες κ.ά. Το πασχαλιάτικο γλύκισμα της Θράκης ήταν το παντεσπάνι. Στην Αίνο τη μέρα αυτή ετοίμαζαν και «κλικούδια» (κουλούρια).
Στην Αίνο μετά την Ανάσταση ο κανδηλανάφτης έκλεινε την πόρτα της εκκλησίας και παρίστανε τον Σατανά. Στεκόταν πίσω από την κλειστή πόρτα για να εμποδίσει τους πιστούς να μπουν. Ο ιερέας αρχικά διαλεγόταν μαζί του και ύστερα σπρώχνοντάς τον έμπαινε μέσα στο ναό θριαμβευτικά κρατώντας την εικόνα της Αναστάσεως και το αναμμένο λαμπροκέρι. Ακολουθούσαν όλοι οι πιστοί.
Την εποχή του Χαμίτ οι παπάδες στην Αίνο περίμεναν να έρθουν τα αφεντικά για να πουν το «Χριστός Ανέστη». Στην τελετή παραβρισκόταν και ένοπλο απόσπασμα «Τζανταρμάδων». Ο ψάλτης διάβαζε προκαταβολικά τα εξής: «καθ` ὑψηλήν επιταγήν του Σεπτοῦ ἡμῶν Σουλτάν` Αβδούλ Χαμίτ ἀπαγορεύονται αὐστηρώς οι πυροβολισμοί. Πας ὃστις φοραθῆ πυροβολῶν θα τιμωρῆται αυστηρότατα».
Παρ' όλα αυτά χαλούσε ο κόσμος από το τουφεκίδι. Από τα παράθυρα των σπιτιών που κοιτούσαν στις αυλές ξεμύταγαν οι κρυμμένοι «γκράδες» και οι χριστιανοί έβγαζαν το άχτι τους. Οι Τούρκοι άρχιζαν να πυροβολούν στην τύχη αλλά ποτέ δεν έβρισκαν τους ενόχους.
Όταν γύριζαν οι πιστοί στο σπίτι άναβαν την καντήλα, τσούγκριζαν αβγά και έπιναν ένα φλυτζάνι ζεστό ζωμό κρέατος για να «στρώσ' το στομάχι τους». Αργότερα κάθονταν στο πασχαλινό τραπέζι.
Τα «ανεστημένα» αβγά (αυτά που παίρνουν οι πιστοί μαζί τους στην εκκλησία για να τα τσουγκρίσουν με το «Χριστός Ανέστη») θεωρούνται ότι έχουν ξεχωριστές ιδιότητες. Στο φως της Αναστάσεως αποδίδεται δύναμη που αποτρέπει το κακό και ενισχύει την παραγωγικότητα.
Τα «λαμπροκέρια» τα φυλάνε για να σταυρώσουν άρρωστο ή ματιασμένο. Πολλοί άναβαν λαμπροκέρι όταν έπεφτε χαλάζι. Σε πολλά χωριά μας ακόμη και σήμερα όταν οι πιστοί γυρίζουν στο σπίτι από την εκκλησία και πριν ακόμα μπουν μέσα λένε στα δένδρα τους «Χριστός Ανέστη», για να κάνουν καρπούς και καψαλίζουν ελαφρά το τρίχωμα των ζώων τους με την αναμμένη λαμπάδα για να είναι παραγωγικά.
Το Πάσχα συνηθίζονταν οι εκδρομές, τα κοινά γεύματα στην εξοχή κι οι χοροί που συνεχίζονταν από τις κοπέλες κάθε βράδυ στις αυλές των σπιτιών μέχρι της Αναλήψεως για να έχουν καλή σοδειά.
Στους χορούς που γίνονταν στις πλατείες των χωριών την Κυριακή του Πάσχα βλέπονταν τα παλικάρια κι οι κοπέλες και αποφασίζονταν πολλοί αρραβώνες.
« Άσπρο Σάββατο» ονόμαζαν στην Ανατολική Θράκη το πρώτο Σάββατο μετά την Ανάσταση. Έλεγαν ότι εκείνη την ημέρα η Παναγία έπλυνε τα νεκρώσιμα ρούχα του Χριστού. Επίσης την ημέρα αυτή λούζονταν «για ν`ασπρίσ'νε». Γενικά την εβδομάδα μετά την Ανάσταση την ονόμαζαν «ασπροβδομάδα».
Το ελληνικό Πάσχα ήταν και είναι μια λαϊκή γιορτή, με πλαίσιο την ανοιξιάτικη φύση, στην ωραιότερη ίσως ώρα της. Η Λαμπρή ειδικότερα «εξετρέπετο» σε λαϊκό ξεφάντωμα, ειδικά μετά την Ανάσταση, αφού στα δρώμενά της (και όλης της Μεγαλοβδομάδας) συνυπήρχαν και συλλειτουργούσαν η ευσέβεια, η υποβολή του θείου δράματος, η επιβολή των παραστασιακών δρωμένων, η αναπόφευκτη κοσμική χαρά.
Τα βαρελότα, οι πυροβολισμοί (όπως τα σύγχρονα υπερπολυτελή εκρηκτικά και τα φαντασμαγορικά βεγγαλικά) είναι απαραίτητα για την εκδήλωση της αναστάσιμης χαράς. Γεγονός είναι ότι η αρχική μαγική σημασία του θορύβου που προξενούν είχε και έχει εντελώς λησμονηθεί: ο θόρυβος που προκαλούσαν απέβλεπε στον εκφοβισμό των δαιμόνων και κάθε επίβουλης κακής δυνάμεως (πρβλ. τους πυροβολισμούς στο γάμο, που στοχεύουν στην προστασία των νεονύφων από κάθε λογής «κακό μάτι» και πνεύμα).
Ο εορταστικός κύκλος του Πάσχα, που ξεκινά με την απαισιοδοξία της εφήμερης ζωής, με τον αγέλαστο Λάζαρο, το ομώνυμο Σάββατο και συνεχίζει των Βαΐων, κορυφώνεται την ημέρα της Ανάστασης που συμπίπτει χρονικά με την αναγέννηση της φύσης. Στα έθιμα αυτών των ημερών, Λαζαρίνες - Βάγια - πρωτοστατούν γυναίκες -κορίτσια που ψάλλουν ανάλογους αγερμούς - μαζεύουν αυγά. Κατάλοιπο ίσως της αρχέγονης πεποίθησης που ήθελε τις γυναίκες ταυτισμένες με τη μάνα γη.
Σημαντική θέση στο πασχαλινό τραπέζι, εκτός από το σφαγμένο αρνί, που συνδέεται με τη θυσία της αθωότητας, «η θυσία του αμνού», κατέχει και το κόκκινο αυγό. Στο χρώμα της χαράς και της θυσίας στις συνήθειες του Εβρίτη αγρότη, η συμβολική του χρήση κρατά τον πυρήνα μιας αρχέγονης πίστης, ότι το αυγό είναι πηγή ζωής και ότι ο θάνατος κυοφορεί την ίδια τη ζωή. Την Τρίτη μέρα του Πάσχα πηγαίνουν στα μνήματα τσουρέκια και αυγά - κυρίως αυγά - και γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Το Μεγαλοπεφτίσιο τ' αυγό που έκανε η μαύρη κότα το έβαζαν στο εικονοστάσι και μετά το έθαβαν στο χωράφι.
Έβαφαν τόσα αυγά, όσα άτομα ήταν στην οικογένεια και μαζί με το αυγό του εικονίσματος τα έδεναν σ'ένα μαντήλι, τα τοποθετούσαν κάτω από την Αγία Τράπεζα και τα έπαιρναν πριν το Χριστός Ανέστη. Σ' άλλα χωριά έβαφαν πρώτα 12 αυγά, γιατί 12 ήταν οι Απόστολοι, με άκριτο νερό (αμίλητο) και το Μ. Σάββατο έβαφαν τα υπόλοιπα. Κρατούσαν για ένα χρόνο και τα έριχναν στο ποτάμι ή τα έθαβαν στο χωράφι ή στη ρίζα των δέντρων που δεν κάρπιζαν, ή τα έριχναν στο δρόμο, όταν το καλοκαίρι έπεφτε χαλάζι.
Πασίγνωστο στον ελληνικό χώρο το έθιμο: μετά το «δεύτε λάβετε φως» και την ολοκλήρωση της λειτουργίας της Αναστάσεως, το φως της, καινούργιο, ζωογόνο, λυτρωτικό, καθαρτήριο, μεταφερόταν στο σπίτι. Πρώτα άναβαν την καντήλα, μετά τη φωτιά της εστίας του, σταύρωναν τους τοίχους σε όλα τα δωμάτια. Αν σε κάποιον έσβηνε το μεταφερόμενο «ιερόν πυρ» (έτσι το έλεγαν οι αρχαιοέλληνες) έπρεπε να φέρει στο σπίτι του το φως της Δευτερανάστασης. Στη Μάδυτο άναβαν φανούς για να δηλώσουν το χαρμόσυνο γεγονός της αναστάσεως (αρφανούς < αριφανούς, τους φέγγοντες μακριά). Η Εκκλησία μας φυσικά θεωρεί ότι «αι κανδήλαι και οι κηροί εισί τύποι του αιωνίου πυρός», είναι ένα παράδειγμα του τι σημαίνει «μετασήμανση των συμβόλων».
Μετά την Ανάσταση, όλοι γύρω από το σοφρά έτρωγαν το ψητό αρνί (πασχαλινό αρνί οβελία εντόπισα μόνον σε μαρτυρία από το χωριό Λαγός) πάνδημη ήταν σχεδόν η συμμετοχή των πιστών στις βραδινές συνάξεις στην εκκλησία για την από κοινού παρακολούθηση του θείου δράματος· ενισχυτικοί παράγοντες της κοινωνικής συνοχής ήταν ο κοινός χορός του Πάσχα και της «Δεύτερης Ανάστασης» στην πλατεία με πασχαλινά τραγούδια, η «αγάπη» (βυζαντινής προέλευσης έθιμο), οι ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ των αρχών του τόπου, οι επισκέψεις στα σπίτια για να ευχηθούν στους μεγαλυτέρους του σογιού, στα κεχαγιάδικα σπίτια, στους νονούς (τους φιλοδωρούσαν με τη μπογάτσα, την «πασχαλιά», έναν μεγάλο άρτο με κόκκινο αυγό στη μέση και σουσάμι), οι ανταλλαγές δώρων γενικά (π.χ., δώρα από τη νύφη προς την πεθερά, αυγά και κουλούρα, εκείνη ανταπέδιδε «σουργκούτσια, δακτυλίδ’, μπουντζίκις»). Τονίζεταο στο σημείο αυτό ότι οι διαθέσιμοι υλικοί και άυλοι πόροι των δώρων συνιστούν τις προϋποθέσεις της παραγωγής και της αναπαραγωγής των κοινωνικών σχέσεων ή μιας επικοινωνίας.
Ποντιακά Έθιμα ΜEΓΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ - ΠΑΣΧΑ
Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής ξεκινούσε την Καθαρή Δευτέρα. Από το προηγούμενο βράδυ τα παιδιά φιλούσαν το χέρι του παππού, της γιαγιάς ,του μπαμπά και της μαμάς. Αγκαλιάζονταν τα αδέρφια και φιλιόνταν. Την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας οι πιστοί πήγαιναν στην εκκλησία, κοινωνούσαν, παίρνανε αντίδωρο και από 'κει και πέρα όσοι αντέχανε κρατούσανε νηστεία για 40 μέρες. Τις τρεις πρώτες μέρες δεν τρώγανε τίποτα και δεν πίνανε ούτε νερό. Τη Σαρακοστή τα καφενεία ήταν ανοιχτά, ο κόσμος πήγαινε, αλλά δεν χόρευε κανένας. Κάθε Παρασκευή πηγαίνανε στην εκκλησία στους χαιρετισμούς. Όταν πλησίαζε η Μεγάλη Εβδομάδα σκουπίζανε τα σπίτια, τις αυλές και όλο το χωριό.
Το Σάββατο του Λαζάρου φτιάχνανε τα κουλούρια που τα έλεγαν "Κερκέλε" και μαζί με άσπρα αυγά τα δίνανε στα παιδιά την Κυριακή των Βαΐων όταν έψελναν.
Ερχόταν η Μεγάλη Εβδομάδα και δεν κάνανε δουλειές. Όλη την εβδομάδα πηγαίνανε στην εκκλησία. Τη Μεγάλη Πέμπτη ζύμωναν τα ψωμιά, έκαναν τα τσουρέκια και βάφανε τα αυγά. Το βράδυ πήγαιναν στα δώδεκα Ευαγγέλια. Βάζανε σε σακουλάκια διάφορα αντικείμενα, τα πήγαιναν στην εκκλησία να διαβαστούν για το καλό του χρόνου. Τη Μεγάλη Παρασκευή πήγαιναν στην εκκλησία, περνούσανε κάτω από τον επιτάφιο, κοινωνούσανε και μετά, στις 3.00, τρώγανε νερόβραστα φαγητά. Ερχόταν το Μεγάλο Σάββατο και όσοι δεν είχαν κάνει τα τσουρέκια τους τα κάναν την ημέρα αυτή. Έσφαζαν αρνιά, κότες, κόκορες, ότι είχε ο καθένας, και έκαναν τις ετοιμασίες για το Πάσχα. Οι γονείς ψώνιζαν κάποια δώρα για τα παιδιά και αυτά είχαν μεγάλη χαρά.
Το βράδυ της Ανάστασης, όλη τη νύχτα, ξημέρωναν. Μετά τις 2.00, με το πρώτο λάλημα του πετεινού χτυπούσε η καμπάνα. Όλο το χωριό πήγαινε στην εκκλησία προτού ξημερώσει έβγαινε η Ανάσταση. Μετά τις 4.00 γινόταν η λειτουργία. Όποιοι ήθελαν κάθονταν μέχρι το τέλος και οι άλλοι φεύγανε για τα σπίτια τους. Ο κόσμος είχε μαζί του αυγά, τα τσούγκριζε και έλεγε το "Χριστός Ανέστη". Το πρωί, μόλις σχολνούσε η εκκλησία, βάζανε τραπέζι και έτρωγαν ως το μεσημέρι.
Την πρώτη μέρα του Πάσχα τα καφενεία ήταν κλειστά. Όλος ο κόσμος ήταν έξω από τα σπίτια του και τσουγκρίζανε τα αυγά. Οι μεγάλοι, σε ομάδες 3 - 4 ατόμων πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι μαζί με μια λύρα, χόρευαν, τσούγκριζαν αυγά, τους κερνούσαν ούζο και μετά έφευγαν. Ερχόταν η δεύτερη Ανάσταση, η ώρα 12.00 το μεσημέρι. Πήγαινε πάλι ο κόσμος στην εκκλησία. Μετά όλο το χωριό μαζευόταν στην κεντρική πλατεία ή μπροστά στο σχολείο, κάποιος έπαιζε γκάιντα και όλο το χωριό χόρευε γιατί όλη την νηστεία δε χόρευε κανείς. Τα παιδιά έπαιζαν κυλώντας τα αυγά τους και όποιο είχε το πιο γερό αυγό και έσπαγε τα αυγά των άλλων τους τα έπαιρνε.
Τα ήθη και τα έθιμα του Πάσχα απ’ όλον τον κόσμο
Στην Γαλλία τη Μεγάλη Παρασκευή, σε όλες τις εκκλησίες, τα λόγια των ιερέων είναι αφιερωμένα στον Ιησού Χριστό, στα γεγονότα των Παθών και στην Ανάσταση. Το μήνυμα είναι ότι οι άνθρωποι οφείλουν να ζουν μονιασμένοι κι αρμονικά, να ξεχάσουν τις έχθρες τους, έστω για τις ημέρες του Αγίου Πάσχα. Σε κάθε λειτουργία μάλιστα ζητούν να υπάρχει αγάπη ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες.
Στην περιοχή της Αλσατίας και στη Μοζέλ, δυο μεγάλες γαλλικές επαρχίες, κανείς δεν εργάζεται τη Μεγάλη Παρασκευή. Όλοι οι πιστοί συγκεντρώνονται στις εκκλησίες και γονατίζουν μπροστά στο Ξύλινο Σταυρό του Ιησού και εκεί ζητούν συγχώρεση για τις αμαρτίες τους.
Η Κυριακή του Πάσχα είναι και για τους καθολικούς η μεγάλη μέρα ή ημέρα της Ανάστασης. Είναι η μεγάλη γιορτή της αναγέννησης της ζωής. Η μέρα αυτή συμβολίζει τη νίκη επί του θανάτου. Ακόμη και η φύση ανανεώνεται και όλη η πλάση ζωντανεύει πάλι.
Οι ζαχαροπλάστες ξεκινούν τη δουλειά νωρίς το πρωί και φτιάχνουν μπισκοτένια αρνάκια καλυμμένα από ζάχαρη άχνη και τα διακοσμούν με μικρές σημαίες, κι ακολουθούν τα σοκολατένια λαγουδάκια που κρατούν κοντά στην κοιλιά τους ένα τεράστιο καλάθι με πολύχρωμα αυγά.
Τη Δευτέρα του Πάσχα, νωρίς το πρωί, τα παιδιά φτιάχνουν αχυρένιες φωλιές μαζί με τους γονείς τους και τις τοποθετούν στους κήπους ή ακόμη και στις γωνιές του σπιτιού τους, για να μπορέσει το λαγουδάκι του Πάσχα να φέρει τα πολύχρωμα αυγά του. Την επόμενη μέρα τα παιδιά θα ξυπνήσουν πάλι νωρίς το πρωί για να μαζέψουν τα αυγά και να τα βάλουν στο καλαθάκι του γιορτινού τραπεζιού, όπου θα φαγωθούν.
Για τους Γάλλους οι καμπανούλες είναι ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα. Υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι οι καμπάνες εγκαταλείπουν όλες τις πόλεις της Γαλλίας και πηγαίνουν στη Ρώμη για να πάρουν την ευλογία από τον Πάπα και να μαζέψουν και τα πολύχρωμα σοκολατένια αυγά. Έτσι δεν υπάρχει καμιά καμπάνα για να ηχήσει στις εκκλησίες καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας. Όταν όλες έχουν ολοκληρώσει την αποστολή τους, επιστρέφουν από τη Ρώμη, ευλογημένες κι έχοντας τα πασχαλινά αυγά, ξαναπαίρνουν τις θέσεις τους στα καμπαναριά, και την Κυριακή αρχίζουν να ηχούν χαρμόσυνα φέρνοντας το νέο της Ανάστασης.
Υπάρχουν όμως κι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις όπου γιορτάζεται το Πάσχα και η καθεμιά έχει κι άλλα έθιμα, όπως παραδείγματος χάρη στην Γερμανία, όπου η παράδοση θέλει να υπάρχει ένα λευκό λαγουδάκι μόνο τις μέρες του Πάσχα, κι έτσι τα παιδιά εκεί φτιάχνουν αχυρένιες φωλιές και τις αφήνουν στους κήπους ή στα λιβάδια. Στη περιοχή της Βεστφαλίας πάλι, στα σύνορα μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας, η παράδοση λέει ότι μια αλεπού φέρνει τα πολύχρωμα σοκολατένια αυγά, ενώ στην Ελβετία ένας κούκος φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, καθώς και της αναγέννησης όλης της πλάσης.
Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Αυστραλία, το Πάσχα είναι μια σημαντική γιορτή για τους πιστούς και η Μεγάλη Παρασκευή είναι η μόνη μέρα που δεν δουλεύει κανένας κι όλα τα μαγαζιά είναι κλειστά. Την Κυριακή του Πάσχα τα παιδιά ψάχνουν στους κήπους και στα λιβάδια να βρουν τα πολύχρωμα αυγά που έφερε το πασχαλινό κουνελάκι και τα έθαψε βαθιά στο χώμα.
Στην γειτονική μας Ιταλία ο παπάς της κάθε ενορίας ευλογεί τα πασχαλινά αυγά που του πηγαίνουν οι νοικοκυρές στην εκκλησιά. Έπειτα τα πηγαίνουν ξανά πίσω στα σπίτια τους και τα τοποθετούν στο γιορτινό πασχαλινό κυριακάτικο τραπέζι. Όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται γύρω από αυτό και, αφού ευλογήσουν και πουν τις πασχαλινές ευχές, τότε αρχίζουν να τρώνε.
Στο Μεξικό, χιλιάδες κάτοικοι την προηγούμενη μέρα του Πάσχα βγαίνουν στους δρόμους, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα και το κρεμούν κάπου ψηλά σε ένα κεντρικό σημείο, ώστε όλοι να περνούν, να το χτυπούνε και να τον βρίζουν, τιμωρώντας τον έτσι για την προδοσία του. Οι Μεξικάνοι λοιπόν συνεχίζουν να χτυπάνε την αχυρένια κούκλα του Ιούδα, μέχρι που τα ξημερώματα αυτή ανοίγει και χιλιάδες λιχουδιές και σοκολάτες πέφτουν από το εσωτερικό της.
Στην Αρμενία και στη Συρία οι ιερείς δείχνουν ένα πολύ καλό πρόσωπο προς τους αστέγους. Η γιορτή του Πάσχα σε εκείνα τα μέρη έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με τη φιλανθρωπία. Καλούν λοιπόν όλους τους άστεγους να μπουν στις εκκλησίες και τους πλένουν τα πόδια αναπαριστώντας όσα έκανε ο Ιησούς κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου.
Στην Ιρλανδία τη μέρα του Πάσχα τρώνε συνέχεια αυγά, για να δηλώσουν τη λήξη της νηστείας, και από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ χορεύουν και γλεντούν με τους παραδοσιακούς ιρλανδικούς χορούς, με έπαθλο πατροπαράδοτα γλυκά.
Στην κοντινή μας Βουλγαρία, σε όλες τις ορθόδοξες οικογένειες υπάρχει ένα παλιό έθιμο. Μια δυο μέρες πριν από το Πάσχα κόβουν ένα κομμάτι ψωμί, μαζεύουν δέκα με δεκαπέντε αυγά κόκκινα, τα βάζουν σε ένα καλάθι και τα στέλνουν σε φιλικές τούρκικες οικογένειες, οι οποίες τα δέχονται με μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Ο αγγελιαφόρος αυτού του πασχαλινού δώρου πάντα φιλεύεται με νομίσματα από τις τούρκικες οικογένειες.
Τέλος, στον Καναδά και ιδιαίτερα στην πόλη του Κεμπέκ ένα πολύ ασυνήθιστο έθιμο κρατάει την πρώτη θέση τις μέρες του Πάσχα. Οι χωρικοί συγκεντρώνονται όλοι σε λαϊκές αγορές με τις μαύρες κότες τους.
Η παρουσία της μαύρης κότας στο κοτέτσι θεωρείται κάτι αρνητικό για την Κυριακή του Πάσχα και η πώλησή της συμβολίζει το τέλος της νηστείας. Οι γονείς διηγούνται ένα παλιό μύθο στα παιδιά, ότι μονάχα για αυτή την Κυριακή του Πάσχα όλες οι κότες εκτός από τις μαύρες μπορούν και γεννάνε πολύχρωμα αυγά. Κι όλοι μαζί παίρνουν από ένα καλάθι και πάνε να τα μαζέψουν από το κοτέτσι. Φυσικά, πρόκειται για τα πολύχρωμα αυγά που οι γονείς ή άλλοι συγγενείς έχουν κρύψει από νωρίς το πρωί στα κοτέτσια τους.
Πηγές :
neadiatrofis.gr
http://www.ethraki.com/index.php/thrace/item/9253-agio-pasxa-kyriaki-ethima-thrakis
http://rethemnosnews.gr/
http://www.sigmalive.com/news/local/118830#sthash.QOrBnvfx.dpuf
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=27576
http://www.newsbomb.gr/koinwnia/story/304718/ti-symvolizei-o-esperinos-tis-agapis#ixzz2zQnp5NYD
http://www.messapianews.gr/eidiseis/messapia/akolouthia-tes-agapes.html
http://www.real.gr/DefaultArthro.aspx?page=arthro&id=316054&catID=3
http://www.timeoutcyprus.com/article/7785/pashalina-kai-paradosiaka#sthash.luwside2.dpuf
Στην Πέλλα, στο χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, πραγματοποιείται το τοπικό έθιμο Σπάσιμο των Αυγών και προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά παραδοσιακά εδέσματα.
Στην παραλία της Συκιάς, στη Χαλκιδική, διοργανώνεται την τρίτη ημέρα του Πάσχα Αλογοδρομίες στο δημοτικό κάμπινγκ «μύλοι». Οι Αλογοδρομίες είναι ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο και αναβιώνει με επιτυχία τα τελευταία χρόνια.
Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.
Στην Κύπρο
Κυριακή του Πάσχα
Η "Δεύτερη Ανάσταση" πραγματοποιείται το απόγευμα της Κυριακής, οπότε γίνεται και το κάψιμο του Ιούδα, το οποίο έθιμο, κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο, αποτελούσε και μια πράξη αντίστασης στον κατακτητή. Δημιουργούσαν το είδωλο του Ιούδα, το οποίο έντυναν με ημίψηλο καπέλο και μπαστούνι, σαν Άγγλο δηλαδή, προκειμένου να τους σατιρίσουν.
Δευτέρα του Πάσχα
Τη Δευτέρα του Πάσχα στα περισσότερα χωριά πραγματοποιούνται τα "λαμπριάτικα παιχνίδια". Βεβαίως υπάρχουν και χωριά στα οποία τα παιχνίδια ξεκινούν την Κυριακή μετά τη Θεία Λειτουργία ή ακόμη και την Τρίτη.
Από τα ανταγωνιστικά παιχνίδια της Λαμπρής είναι το 'διτζίμιν' κατά το οποίο οι άντρες δοκιμάζουν τη δύναμή τους. Σκοπός του παιχνιδιού, η ονομασία του οποίου προέρχεται από το ρήμα "δοκιμάζω", ήταν να σηκώσει ο πιο δυνατός άντρας μια μεγάλη πέτρα, η οποία εξαιτίας του σχήματος, του όγκου και του μεγέθους, δεν είχε εύκολο πιάσιμο. Η λίστα με τα διασκεδαστικά, παραδοσιακά παιχνίδια της Λαμπρής, περιλαμβάνει τα τριάππιδκια, το σιοινίν, τις σακουλοδρομίες, τις γαϊδουροδρομίες κ.λπ.
Στο χωριό Κάρμι της Κερύνειας, τη Δευτέρα της Λαμπρής, η παράδοση καλούσε τις γυναίκες στα καφενεία. Οι σύζυγοι των καφετζήδων, άνοιγαν τα καφενεία, τα οποία λειτουργούσαν μόνο για γυναίκες τη συγκεκριμένη ημέρα. Οι άντρες συγκεντρώνονταν στο παρεκκλήσι της Παναγίας Τριμιθκιώτισσας, κοντά στο χωριό Τριμίθι, όπου γινόταν πανηγύρι.
Τρίτη του Πάσχα
Στα Λειβάδια της Πιτσιλιάς, την Τρίτη της Λαμπρής, η παράδοση επέβαλλε την περιφορά από σπίτι σε σπίτι, της τοπικής Αγίας Αρακλειτούν. Από την άλλη, στον Αγρό, την Τρίτη τα χαράματα συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι και σχημάτιζαν πομπή μαζί με τους ιερείς, τα εξαπτέρυγα, την εικόνα της Παναγίας και άλλα σύμβολα, και πήγαιναν στο ξωκκλήσι της Παναγίας με την ανατολή του ήλιου, οπότε γινόταν η λειτουργία. Στο χωριό Λαγουδερά, η λιτανεία γίνεται την Τρίτη σε ένα ύψωμα κοντά στην Παναγία του Άρακα που λέγεται Τρουλλίν.
Μπορεί το έθιμο να μην είναι θρησκευτικό αλλά είναι άξιο αναφοράς καθώς έχει ενδιαφέρον. Κάτι από stand up comedy show γινόταν στον Άγιο Αθανάσιο της Λεμεσού την Τρίτη της Λαμπρής. Διάφορα άτομα ανέβαιναν με τη σειρά σε μια καρέκλα και σατίριζαν γεγονότα που τους είχαν συμβεί στο χρόνο που πέρασε από το προηγούμενο Πάσχα. Αν γινόταν σήμερα, θα είχαν κάμποσα να πουν!
Στη Λιβαδειά, το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης είναι το γνωστό «Πάσχα της Λιβαδειάς», με τους νέους της πόλης να συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν τη φωτιά. Ένας, κάνοντας τον σταυρό του, βάζει φωτιά στον σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα και συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και την καύση πυροτεχνημάτων.
Στο Αιτωλικό, την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά είναι μια μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.
Μακεδονία
Στη Θάσο, στην Κοινότητα Λιμεναρίων, διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ’, Απρίλη μ’», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Συγκροτήματα απ’ όλη την Ελλάδα χορεύουν δημοτικούς χορούς.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821.
Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα, όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά, και στη μέση του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο, με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.
Πελοπόννησος
Στο Λεωνίδιο, το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά «αερόστατα», τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.
Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.
Δωδεκάνησα
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «Νιπτήρας». Στολίζεται με λαμπρές βάγιες και ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο, και την Κυριακή του Πάσχα στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση, κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
Στην Κω, ενώ οι μεγάλοι ασχολούνται με τις πασχαλινές δουλειές και τον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται για την Ανάσταση.
Παίρνουν μεγάλα κλειδιά, από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι, βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού και το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φιτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά ώστε να προεξέχει το φιτίλι, και το ανάβουν από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη». Το πρωί του Μ. Σαββάτου η εκκλησία στρώνεται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια.
Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν τις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.
Κρήτη
Πριν από την ανάσταση, στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί, και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας.
Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας, και την ώρα που ο παπάς ψάλλει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν για τρία μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει για το καλό.
Το κάψιμο του Ιούδα γίνεται με όλες τις παραδόσεις και στη Σούδα. Στον Ι.Ν. Αγίου Νεκταρίου Σούδας το ομοίωμα του Ιούδα φεύγει στον αέρα με σχοινιά και «προσγειώνεται», βάζοντας φωτιά στον λόφο από ξύλα που έχουν μαζέψει τα παιδιά, στον αύλειο χώρο της εκκλησίας. Το νέο αίμα της περιοχής έχει καταφέρει να μετατρέψει το βράδυ της Ανάστασης στη Σούδα σε μια ξεχωριστή εμπειρία.
ΕΘΙΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ
Η σφαγή του οβελία ακολουθεί συγκεκριμένο τελετουργικό, και συμβολίζει τη θυσία του Χριστού. Σε πολλές περιοχές ρίχνουν ομοίωμα του Ιούδα στη φωτιά το οποίο αποτελεί ένδειξη αγανάκτησης των πιστών για την πράξη προδοσίας του Ιούδα. Τέλος μετά την «Δεύτερη Ανάσταση» ακολουθεί λιτανεία των εικόνων και αρχίζει η παραδοσιακή οβελία με χορούς και τραγούδια.
(Στην Θράκη, ένα από τα έθιμα είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Οι νεότεροι συνήθως, αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα βάλουν φωτιά στα κλαδιά αυτά και θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να το ρίχνουν στα μνήματα.)
Την Κυριακή του Πάσχα στις δύο το πρωί έβγαινε ο κανδηλανάφτης με την κουδούνα (δύο ξύλα που τα χτυπούσε δυνατά) και καλούσε τους πιστούς στην εκκλησία. Το «Χριστός Ανέστη» το έλεγε ο παπάς στον αυλόγυρο και μετά όλοι μαζί έμπαιναν στην εκκλησία. Σχεδόν ξημερώματα γινόταν η απόλυση και όλοι με αναμμένα κεριά γύριζαν στα σπίτια τους.
Μόλις έμπαιναν στο σπίτι αλληλοασπάζονταν λέγοντας «Χριστός Ανέστη» και τσούγκριζαν (τσατεύανε) τα κόκκινα αβγά («ξεβούλωναν» το στόμα τους με αβγό όπως το είχαν «βουλώσει» την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς), έπιναν γάλα, έτρωγαν τσουρέκι με κασέρι και έτρωγαν επίσης και μαγειρίτσα.
Όσοι άντεχαν πήγαιναν και στη δεύτερη Ανάσταση.
Το μεσημέρι της Κυριακής έτρωγαν αρνί στη σούβλα ή ψητό με πατάτες, σαρμάδες, μηλίνες κ.ά. Το πασχαλιάτικο γλύκισμα της Θράκης ήταν το παντεσπάνι. Στην Αίνο τη μέρα αυτή ετοίμαζαν και «κλικούδια» (κουλούρια).
Στην Αίνο μετά την Ανάσταση ο κανδηλανάφτης έκλεινε την πόρτα της εκκλησίας και παρίστανε τον Σατανά. Στεκόταν πίσω από την κλειστή πόρτα για να εμποδίσει τους πιστούς να μπουν. Ο ιερέας αρχικά διαλεγόταν μαζί του και ύστερα σπρώχνοντάς τον έμπαινε μέσα στο ναό θριαμβευτικά κρατώντας την εικόνα της Αναστάσεως και το αναμμένο λαμπροκέρι. Ακολουθούσαν όλοι οι πιστοί.
Την εποχή του Χαμίτ οι παπάδες στην Αίνο περίμεναν να έρθουν τα αφεντικά για να πουν το «Χριστός Ανέστη». Στην τελετή παραβρισκόταν και ένοπλο απόσπασμα «Τζανταρμάδων». Ο ψάλτης διάβαζε προκαταβολικά τα εξής: «καθ` ὑψηλήν επιταγήν του Σεπτοῦ ἡμῶν Σουλτάν` Αβδούλ Χαμίτ ἀπαγορεύονται αὐστηρώς οι πυροβολισμοί. Πας ὃστις φοραθῆ πυροβολῶν θα τιμωρῆται αυστηρότατα».
Παρ' όλα αυτά χαλούσε ο κόσμος από το τουφεκίδι. Από τα παράθυρα των σπιτιών που κοιτούσαν στις αυλές ξεμύταγαν οι κρυμμένοι «γκράδες» και οι χριστιανοί έβγαζαν το άχτι τους. Οι Τούρκοι άρχιζαν να πυροβολούν στην τύχη αλλά ποτέ δεν έβρισκαν τους ενόχους.
Όταν γύριζαν οι πιστοί στο σπίτι άναβαν την καντήλα, τσούγκριζαν αβγά και έπιναν ένα φλυτζάνι ζεστό ζωμό κρέατος για να «στρώσ' το στομάχι τους». Αργότερα κάθονταν στο πασχαλινό τραπέζι.
Τα «ανεστημένα» αβγά (αυτά που παίρνουν οι πιστοί μαζί τους στην εκκλησία για να τα τσουγκρίσουν με το «Χριστός Ανέστη») θεωρούνται ότι έχουν ξεχωριστές ιδιότητες. Στο φως της Αναστάσεως αποδίδεται δύναμη που αποτρέπει το κακό και ενισχύει την παραγωγικότητα.
Τα «λαμπροκέρια» τα φυλάνε για να σταυρώσουν άρρωστο ή ματιασμένο. Πολλοί άναβαν λαμπροκέρι όταν έπεφτε χαλάζι. Σε πολλά χωριά μας ακόμη και σήμερα όταν οι πιστοί γυρίζουν στο σπίτι από την εκκλησία και πριν ακόμα μπουν μέσα λένε στα δένδρα τους «Χριστός Ανέστη», για να κάνουν καρπούς και καψαλίζουν ελαφρά το τρίχωμα των ζώων τους με την αναμμένη λαμπάδα για να είναι παραγωγικά.
Το Πάσχα συνηθίζονταν οι εκδρομές, τα κοινά γεύματα στην εξοχή κι οι χοροί που συνεχίζονταν από τις κοπέλες κάθε βράδυ στις αυλές των σπιτιών μέχρι της Αναλήψεως για να έχουν καλή σοδειά.
Στους χορούς που γίνονταν στις πλατείες των χωριών την Κυριακή του Πάσχα βλέπονταν τα παλικάρια κι οι κοπέλες και αποφασίζονταν πολλοί αρραβώνες.
« Άσπρο Σάββατο» ονόμαζαν στην Ανατολική Θράκη το πρώτο Σάββατο μετά την Ανάσταση. Έλεγαν ότι εκείνη την ημέρα η Παναγία έπλυνε τα νεκρώσιμα ρούχα του Χριστού. Επίσης την ημέρα αυτή λούζονταν «για ν`ασπρίσ'νε». Γενικά την εβδομάδα μετά την Ανάσταση την ονόμαζαν «ασπροβδομάδα».
Το ελληνικό Πάσχα ήταν και είναι μια λαϊκή γιορτή, με πλαίσιο την ανοιξιάτικη φύση, στην ωραιότερη ίσως ώρα της. Η Λαμπρή ειδικότερα «εξετρέπετο» σε λαϊκό ξεφάντωμα, ειδικά μετά την Ανάσταση, αφού στα δρώμενά της (και όλης της Μεγαλοβδομάδας) συνυπήρχαν και συλλειτουργούσαν η ευσέβεια, η υποβολή του θείου δράματος, η επιβολή των παραστασιακών δρωμένων, η αναπόφευκτη κοσμική χαρά.
Τα βαρελότα, οι πυροβολισμοί (όπως τα σύγχρονα υπερπολυτελή εκρηκτικά και τα φαντασμαγορικά βεγγαλικά) είναι απαραίτητα για την εκδήλωση της αναστάσιμης χαράς. Γεγονός είναι ότι η αρχική μαγική σημασία του θορύβου που προξενούν είχε και έχει εντελώς λησμονηθεί: ο θόρυβος που προκαλούσαν απέβλεπε στον εκφοβισμό των δαιμόνων και κάθε επίβουλης κακής δυνάμεως (πρβλ. τους πυροβολισμούς στο γάμο, που στοχεύουν στην προστασία των νεονύφων από κάθε λογής «κακό μάτι» και πνεύμα).
Ο εορταστικός κύκλος του Πάσχα, που ξεκινά με την απαισιοδοξία της εφήμερης ζωής, με τον αγέλαστο Λάζαρο, το ομώνυμο Σάββατο και συνεχίζει των Βαΐων, κορυφώνεται την ημέρα της Ανάστασης που συμπίπτει χρονικά με την αναγέννηση της φύσης. Στα έθιμα αυτών των ημερών, Λαζαρίνες - Βάγια - πρωτοστατούν γυναίκες -κορίτσια που ψάλλουν ανάλογους αγερμούς - μαζεύουν αυγά. Κατάλοιπο ίσως της αρχέγονης πεποίθησης που ήθελε τις γυναίκες ταυτισμένες με τη μάνα γη.
Σημαντική θέση στο πασχαλινό τραπέζι, εκτός από το σφαγμένο αρνί, που συνδέεται με τη θυσία της αθωότητας, «η θυσία του αμνού», κατέχει και το κόκκινο αυγό. Στο χρώμα της χαράς και της θυσίας στις συνήθειες του Εβρίτη αγρότη, η συμβολική του χρήση κρατά τον πυρήνα μιας αρχέγονης πίστης, ότι το αυγό είναι πηγή ζωής και ότι ο θάνατος κυοφορεί την ίδια τη ζωή. Την Τρίτη μέρα του Πάσχα πηγαίνουν στα μνήματα τσουρέκια και αυγά - κυρίως αυγά - και γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Το Μεγαλοπεφτίσιο τ' αυγό που έκανε η μαύρη κότα το έβαζαν στο εικονοστάσι και μετά το έθαβαν στο χωράφι.
Έβαφαν τόσα αυγά, όσα άτομα ήταν στην οικογένεια και μαζί με το αυγό του εικονίσματος τα έδεναν σ'ένα μαντήλι, τα τοποθετούσαν κάτω από την Αγία Τράπεζα και τα έπαιρναν πριν το Χριστός Ανέστη. Σ' άλλα χωριά έβαφαν πρώτα 12 αυγά, γιατί 12 ήταν οι Απόστολοι, με άκριτο νερό (αμίλητο) και το Μ. Σάββατο έβαφαν τα υπόλοιπα. Κρατούσαν για ένα χρόνο και τα έριχναν στο ποτάμι ή τα έθαβαν στο χωράφι ή στη ρίζα των δέντρων που δεν κάρπιζαν, ή τα έριχναν στο δρόμο, όταν το καλοκαίρι έπεφτε χαλάζι.
Πασίγνωστο στον ελληνικό χώρο το έθιμο: μετά το «δεύτε λάβετε φως» και την ολοκλήρωση της λειτουργίας της Αναστάσεως, το φως της, καινούργιο, ζωογόνο, λυτρωτικό, καθαρτήριο, μεταφερόταν στο σπίτι. Πρώτα άναβαν την καντήλα, μετά τη φωτιά της εστίας του, σταύρωναν τους τοίχους σε όλα τα δωμάτια. Αν σε κάποιον έσβηνε το μεταφερόμενο «ιερόν πυρ» (έτσι το έλεγαν οι αρχαιοέλληνες) έπρεπε να φέρει στο σπίτι του το φως της Δευτερανάστασης. Στη Μάδυτο άναβαν φανούς για να δηλώσουν το χαρμόσυνο γεγονός της αναστάσεως (αρφανούς < αριφανούς, τους φέγγοντες μακριά). Η Εκκλησία μας φυσικά θεωρεί ότι «αι κανδήλαι και οι κηροί εισί τύποι του αιωνίου πυρός», είναι ένα παράδειγμα του τι σημαίνει «μετασήμανση των συμβόλων».
Μετά την Ανάσταση, όλοι γύρω από το σοφρά έτρωγαν το ψητό αρνί (πασχαλινό αρνί οβελία εντόπισα μόνον σε μαρτυρία από το χωριό Λαγός) πάνδημη ήταν σχεδόν η συμμετοχή των πιστών στις βραδινές συνάξεις στην εκκλησία για την από κοινού παρακολούθηση του θείου δράματος· ενισχυτικοί παράγοντες της κοινωνικής συνοχής ήταν ο κοινός χορός του Πάσχα και της «Δεύτερης Ανάστασης» στην πλατεία με πασχαλινά τραγούδια, η «αγάπη» (βυζαντινής προέλευσης έθιμο), οι ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ των αρχών του τόπου, οι επισκέψεις στα σπίτια για να ευχηθούν στους μεγαλυτέρους του σογιού, στα κεχαγιάδικα σπίτια, στους νονούς (τους φιλοδωρούσαν με τη μπογάτσα, την «πασχαλιά», έναν μεγάλο άρτο με κόκκινο αυγό στη μέση και σουσάμι), οι ανταλλαγές δώρων γενικά (π.χ., δώρα από τη νύφη προς την πεθερά, αυγά και κουλούρα, εκείνη ανταπέδιδε «σουργκούτσια, δακτυλίδ’, μπουντζίκις»). Τονίζεταο στο σημείο αυτό ότι οι διαθέσιμοι υλικοί και άυλοι πόροι των δώρων συνιστούν τις προϋποθέσεις της παραγωγής και της αναπαραγωγής των κοινωνικών σχέσεων ή μιας επικοινωνίας.
Ποντιακά Έθιμα ΜEΓΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ - ΠΑΣΧΑ
Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής ξεκινούσε την Καθαρή Δευτέρα. Από το προηγούμενο βράδυ τα παιδιά φιλούσαν το χέρι του παππού, της γιαγιάς ,του μπαμπά και της μαμάς. Αγκαλιάζονταν τα αδέρφια και φιλιόνταν. Την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας οι πιστοί πήγαιναν στην εκκλησία, κοινωνούσαν, παίρνανε αντίδωρο και από 'κει και πέρα όσοι αντέχανε κρατούσανε νηστεία για 40 μέρες. Τις τρεις πρώτες μέρες δεν τρώγανε τίποτα και δεν πίνανε ούτε νερό. Τη Σαρακοστή τα καφενεία ήταν ανοιχτά, ο κόσμος πήγαινε, αλλά δεν χόρευε κανένας. Κάθε Παρασκευή πηγαίνανε στην εκκλησία στους χαιρετισμούς. Όταν πλησίαζε η Μεγάλη Εβδομάδα σκουπίζανε τα σπίτια, τις αυλές και όλο το χωριό.
Το Σάββατο του Λαζάρου φτιάχνανε τα κουλούρια που τα έλεγαν "Κερκέλε" και μαζί με άσπρα αυγά τα δίνανε στα παιδιά την Κυριακή των Βαΐων όταν έψελναν.
Ερχόταν η Μεγάλη Εβδομάδα και δεν κάνανε δουλειές. Όλη την εβδομάδα πηγαίνανε στην εκκλησία. Τη Μεγάλη Πέμπτη ζύμωναν τα ψωμιά, έκαναν τα τσουρέκια και βάφανε τα αυγά. Το βράδυ πήγαιναν στα δώδεκα Ευαγγέλια. Βάζανε σε σακουλάκια διάφορα αντικείμενα, τα πήγαιναν στην εκκλησία να διαβαστούν για το καλό του χρόνου. Τη Μεγάλη Παρασκευή πήγαιναν στην εκκλησία, περνούσανε κάτω από τον επιτάφιο, κοινωνούσανε και μετά, στις 3.00, τρώγανε νερόβραστα φαγητά. Ερχόταν το Μεγάλο Σάββατο και όσοι δεν είχαν κάνει τα τσουρέκια τους τα κάναν την ημέρα αυτή. Έσφαζαν αρνιά, κότες, κόκορες, ότι είχε ο καθένας, και έκαναν τις ετοιμασίες για το Πάσχα. Οι γονείς ψώνιζαν κάποια δώρα για τα παιδιά και αυτά είχαν μεγάλη χαρά.
Το βράδυ της Ανάστασης, όλη τη νύχτα, ξημέρωναν. Μετά τις 2.00, με το πρώτο λάλημα του πετεινού χτυπούσε η καμπάνα. Όλο το χωριό πήγαινε στην εκκλησία προτού ξημερώσει έβγαινε η Ανάσταση. Μετά τις 4.00 γινόταν η λειτουργία. Όποιοι ήθελαν κάθονταν μέχρι το τέλος και οι άλλοι φεύγανε για τα σπίτια τους. Ο κόσμος είχε μαζί του αυγά, τα τσούγκριζε και έλεγε το "Χριστός Ανέστη". Το πρωί, μόλις σχολνούσε η εκκλησία, βάζανε τραπέζι και έτρωγαν ως το μεσημέρι.
Την πρώτη μέρα του Πάσχα τα καφενεία ήταν κλειστά. Όλος ο κόσμος ήταν έξω από τα σπίτια του και τσουγκρίζανε τα αυγά. Οι μεγάλοι, σε ομάδες 3 - 4 ατόμων πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι μαζί με μια λύρα, χόρευαν, τσούγκριζαν αυγά, τους κερνούσαν ούζο και μετά έφευγαν. Ερχόταν η δεύτερη Ανάσταση, η ώρα 12.00 το μεσημέρι. Πήγαινε πάλι ο κόσμος στην εκκλησία. Μετά όλο το χωριό μαζευόταν στην κεντρική πλατεία ή μπροστά στο σχολείο, κάποιος έπαιζε γκάιντα και όλο το χωριό χόρευε γιατί όλη την νηστεία δε χόρευε κανείς. Τα παιδιά έπαιζαν κυλώντας τα αυγά τους και όποιο είχε το πιο γερό αυγό και έσπαγε τα αυγά των άλλων τους τα έπαιρνε.
Τα ήθη και τα έθιμα του Πάσχα απ’ όλον τον κόσμο
Στην Γαλλία τη Μεγάλη Παρασκευή, σε όλες τις εκκλησίες, τα λόγια των ιερέων είναι αφιερωμένα στον Ιησού Χριστό, στα γεγονότα των Παθών και στην Ανάσταση. Το μήνυμα είναι ότι οι άνθρωποι οφείλουν να ζουν μονιασμένοι κι αρμονικά, να ξεχάσουν τις έχθρες τους, έστω για τις ημέρες του Αγίου Πάσχα. Σε κάθε λειτουργία μάλιστα ζητούν να υπάρχει αγάπη ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες.
Στην περιοχή της Αλσατίας και στη Μοζέλ, δυο μεγάλες γαλλικές επαρχίες, κανείς δεν εργάζεται τη Μεγάλη Παρασκευή. Όλοι οι πιστοί συγκεντρώνονται στις εκκλησίες και γονατίζουν μπροστά στο Ξύλινο Σταυρό του Ιησού και εκεί ζητούν συγχώρεση για τις αμαρτίες τους.
Η Κυριακή του Πάσχα είναι και για τους καθολικούς η μεγάλη μέρα ή ημέρα της Ανάστασης. Είναι η μεγάλη γιορτή της αναγέννησης της ζωής. Η μέρα αυτή συμβολίζει τη νίκη επί του θανάτου. Ακόμη και η φύση ανανεώνεται και όλη η πλάση ζωντανεύει πάλι.
Οι ζαχαροπλάστες ξεκινούν τη δουλειά νωρίς το πρωί και φτιάχνουν μπισκοτένια αρνάκια καλυμμένα από ζάχαρη άχνη και τα διακοσμούν με μικρές σημαίες, κι ακολουθούν τα σοκολατένια λαγουδάκια που κρατούν κοντά στην κοιλιά τους ένα τεράστιο καλάθι με πολύχρωμα αυγά.
Τη Δευτέρα του Πάσχα, νωρίς το πρωί, τα παιδιά φτιάχνουν αχυρένιες φωλιές μαζί με τους γονείς τους και τις τοποθετούν στους κήπους ή ακόμη και στις γωνιές του σπιτιού τους, για να μπορέσει το λαγουδάκι του Πάσχα να φέρει τα πολύχρωμα αυγά του. Την επόμενη μέρα τα παιδιά θα ξυπνήσουν πάλι νωρίς το πρωί για να μαζέψουν τα αυγά και να τα βάλουν στο καλαθάκι του γιορτινού τραπεζιού, όπου θα φαγωθούν.
Για τους Γάλλους οι καμπανούλες είναι ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα. Υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι οι καμπάνες εγκαταλείπουν όλες τις πόλεις της Γαλλίας και πηγαίνουν στη Ρώμη για να πάρουν την ευλογία από τον Πάπα και να μαζέψουν και τα πολύχρωμα σοκολατένια αυγά. Έτσι δεν υπάρχει καμιά καμπάνα για να ηχήσει στις εκκλησίες καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας. Όταν όλες έχουν ολοκληρώσει την αποστολή τους, επιστρέφουν από τη Ρώμη, ευλογημένες κι έχοντας τα πασχαλινά αυγά, ξαναπαίρνουν τις θέσεις τους στα καμπαναριά, και την Κυριακή αρχίζουν να ηχούν χαρμόσυνα φέρνοντας το νέο της Ανάστασης.
Υπάρχουν όμως κι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις όπου γιορτάζεται το Πάσχα και η καθεμιά έχει κι άλλα έθιμα, όπως παραδείγματος χάρη στην Γερμανία, όπου η παράδοση θέλει να υπάρχει ένα λευκό λαγουδάκι μόνο τις μέρες του Πάσχα, κι έτσι τα παιδιά εκεί φτιάχνουν αχυρένιες φωλιές και τις αφήνουν στους κήπους ή στα λιβάδια. Στη περιοχή της Βεστφαλίας πάλι, στα σύνορα μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας, η παράδοση λέει ότι μια αλεπού φέρνει τα πολύχρωμα σοκολατένια αυγά, ενώ στην Ελβετία ένας κούκος φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, καθώς και της αναγέννησης όλης της πλάσης.
Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Αυστραλία, το Πάσχα είναι μια σημαντική γιορτή για τους πιστούς και η Μεγάλη Παρασκευή είναι η μόνη μέρα που δεν δουλεύει κανένας κι όλα τα μαγαζιά είναι κλειστά. Την Κυριακή του Πάσχα τα παιδιά ψάχνουν στους κήπους και στα λιβάδια να βρουν τα πολύχρωμα αυγά που έφερε το πασχαλινό κουνελάκι και τα έθαψε βαθιά στο χώμα.
Στην γειτονική μας Ιταλία ο παπάς της κάθε ενορίας ευλογεί τα πασχαλινά αυγά που του πηγαίνουν οι νοικοκυρές στην εκκλησιά. Έπειτα τα πηγαίνουν ξανά πίσω στα σπίτια τους και τα τοποθετούν στο γιορτινό πασχαλινό κυριακάτικο τραπέζι. Όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται γύρω από αυτό και, αφού ευλογήσουν και πουν τις πασχαλινές ευχές, τότε αρχίζουν να τρώνε.
Στο Μεξικό, χιλιάδες κάτοικοι την προηγούμενη μέρα του Πάσχα βγαίνουν στους δρόμους, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα και το κρεμούν κάπου ψηλά σε ένα κεντρικό σημείο, ώστε όλοι να περνούν, να το χτυπούνε και να τον βρίζουν, τιμωρώντας τον έτσι για την προδοσία του. Οι Μεξικάνοι λοιπόν συνεχίζουν να χτυπάνε την αχυρένια κούκλα του Ιούδα, μέχρι που τα ξημερώματα αυτή ανοίγει και χιλιάδες λιχουδιές και σοκολάτες πέφτουν από το εσωτερικό της.
Στην Αρμενία και στη Συρία οι ιερείς δείχνουν ένα πολύ καλό πρόσωπο προς τους αστέγους. Η γιορτή του Πάσχα σε εκείνα τα μέρη έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με τη φιλανθρωπία. Καλούν λοιπόν όλους τους άστεγους να μπουν στις εκκλησίες και τους πλένουν τα πόδια αναπαριστώντας όσα έκανε ο Ιησούς κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου.
Στην Ιρλανδία τη μέρα του Πάσχα τρώνε συνέχεια αυγά, για να δηλώσουν τη λήξη της νηστείας, και από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ χορεύουν και γλεντούν με τους παραδοσιακούς ιρλανδικούς χορούς, με έπαθλο πατροπαράδοτα γλυκά.
Στην κοντινή μας Βουλγαρία, σε όλες τις ορθόδοξες οικογένειες υπάρχει ένα παλιό έθιμο. Μια δυο μέρες πριν από το Πάσχα κόβουν ένα κομμάτι ψωμί, μαζεύουν δέκα με δεκαπέντε αυγά κόκκινα, τα βάζουν σε ένα καλάθι και τα στέλνουν σε φιλικές τούρκικες οικογένειες, οι οποίες τα δέχονται με μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Ο αγγελιαφόρος αυτού του πασχαλινού δώρου πάντα φιλεύεται με νομίσματα από τις τούρκικες οικογένειες.
Τέλος, στον Καναδά και ιδιαίτερα στην πόλη του Κεμπέκ ένα πολύ ασυνήθιστο έθιμο κρατάει την πρώτη θέση τις μέρες του Πάσχα. Οι χωρικοί συγκεντρώνονται όλοι σε λαϊκές αγορές με τις μαύρες κότες τους.
Η παρουσία της μαύρης κότας στο κοτέτσι θεωρείται κάτι αρνητικό για την Κυριακή του Πάσχα και η πώλησή της συμβολίζει το τέλος της νηστείας. Οι γονείς διηγούνται ένα παλιό μύθο στα παιδιά, ότι μονάχα για αυτή την Κυριακή του Πάσχα όλες οι κότες εκτός από τις μαύρες μπορούν και γεννάνε πολύχρωμα αυγά. Κι όλοι μαζί παίρνουν από ένα καλάθι και πάνε να τα μαζέψουν από το κοτέτσι. Φυσικά, πρόκειται για τα πολύχρωμα αυγά που οι γονείς ή άλλοι συγγενείς έχουν κρύψει από νωρίς το πρωί στα κοτέτσια τους.
Πηγές :
neadiatrofis.gr
http://www.ethraki.com/index.php/thrace/item/9253-agio-pasxa-kyriaki-ethima-thrakis
http://rethemnosnews.gr/
http://www.sigmalive.com/news/local/118830#sthash.QOrBnvfx.dpuf
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=27576
http://www.newsbomb.gr/koinwnia/story/304718/ti-symvolizei-o-esperinos-tis-agapis#ixzz2zQnp5NYD
http://www.messapianews.gr/eidiseis/messapia/akolouthia-tes-agapes.html
http://www.real.gr/DefaultArthro.aspx?page=arthro&id=316054&catID=3
http://www.timeoutcyprus.com/article/7785/pashalina-kai-paradosiaka#sthash.luwside2.dpuf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου